Mumbai (1995 yılına dek Bombay), Hindistan Cumhuriyeti’nin Umman Denizi kıyısında, büyük bir ticaret ve iş merkezi, aynı zamanda Maharaştra eyaletinin başkentidir. Hindistan’ın batısında yer alan Bombay, ülkenin ikinci, dünyanın dokuzuncu önde gelen en büyük ülkelerinden birisidir. Nüfus kalabalığı açısından da dünyanın ilk 10 şehrinden biridir. Bombay nüfusu yaklaşık 21 milyon, yüzölçümü 603,4 km²’dir. Hindistan’ın resmi dilleri Hintçe ve İngilizcedir. Bombay’da ise buna ek olarak üçüncü bir resmi dil daha bulunmaktadır, bu da Marathi’dir. Para birimi ise Hindistan rupisi ya da sadece rupidir. Paranın uluslararası kodu INR’dir.
Dünyanın en büyük on şehri arasında yer alan Mumbai (Bombay), Hindistan yarımadasının batı sahillerinde (18° 58′ kuzey enlemi, 92° 50′ doğu boylamı) Colaba, Mahim, Mazgaon, Parel, Worli, Girgaum ve Dongri adlı yedi küçük ada üzerinde kurulmuştur. Bombay limanı ülkenin batı kıyısındaki en büyük ve korunaklı limandır. Bombay, 9. yüzyıldan 1348’de Gucerat Sultanlığına bağlanıncaya kadar Hindular’ca yönetildi. Sultan, kenti 1534 yılında Portekizliler’e bıraktı. 1661 yılında Portekiz kralının kız kardeşi Bragançah Catherine İngiltere Kralı II. Charles ile evlenince, Portekizliler kenti çeyizin bir parçası olarak İngiltere’ye verdiler. 1668 yılında Bombay, İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyasına kiralandı. Şirketin genel merkezi 1672 yılında Bombay’a taşındı.
Anakaradan ve birbirinden küçük derelerle ayrılan yedi adadan oluşan Bombay kentine uzunca bir süre Bombay Adası denildi. Adalarda hindistancevizi yetişir; dereler, sular çekildiği zaman sağlığa aykırı bataklıklara dönüşürdü. Çağdaş Bombay’ın gerçek kurucusunun, 17. yüzyılda bataklıkları kurutan, burada bir hastane yaptıran, mahkemeleri kurduran, kenti askeri açıdan güçlendiren Gerald Aungier olduğu söylenir. Ayrıca herkesin istediği dini benimsemesi konusundaki hoşgörü, ticareti iyi bilen Ermeniler’i, Parsiler’i ve Baniyalar’ı buraya çekmiştir. Parsiler, dinsel baskılar yüzünden İran’dan Hindistan’a göç eden İranlı Zerdüştler’e verilen addır. Bamyalar ise Hintli bir kastın üyeleridir. Bunların çoğu tüccar ve tefeciydi. Rıhtımları genişleten ve ilk tersaneyi kuran Parsiler’in kentin gelişmesine büyük katkıları oldu. 1838 yılında Bombay ile İngiltere arasında düzenli gemi seferleri başladı, 1869 yılında Süveyş Kanalı’nın açılması ile yolculuk 15 gün kısaldı.
Gene Parsiler, 19. yüzyılda kente bolluk ve zenginlik getiren pamuklu bez fabrikaları kurdular. Amerikan İç Savaşı (1861-1865) yılları sırasında, Avrupa’ya Güney eyaletlerinden pamuk satışı durunca, bu büyük pazan Bombay ele geçirdi. Kentte hızlı bir gelişme baş gösterdi. Kıyıların büyük bölümü ev ve işyerleriyle doldu. Anakaraya köprülerle bağlanan demiryolları, Bombay’ı Batı Hindistan’ın gemicilik ve ticaret merkezi durumuna getirdi. Bombay’ın doğal limanı yaklaşık 180 km2’lik bir alanı kaplamaktadır.
Ada, kent ve körfez en güzel Malabar Tepesi’nden görülür. Sahil yolu boyunca dizi dizi parlak ışıklar kenti gerdanlık gibi süsler. Limanı çevreleyen bölgedeki yapılar değişik dönemlerin mimarisini yansıtır. Tarihi kaleler, Victoria çağından kalma gotik yapılar, modern çok katlı oteller ilginç bir karışımı sergiler. Bombay bugün de pamuk ve dokuma sanayilerinin merkezi ve Hindistan’a gelen malların indirildiği başlıca limandır. Öbür önemli sanayi dalları deri, yün, kimya, petrol ile mühendislik hizmetleridir. Nükleer araştırmalar, büyük bir atom santralının bulunduğu Trombay banliyösünde yürütülür. Kent ve ona bağlı birimler 480 km2’lik bir alanda kuruludur. Kent, dünyanın en yoğun nüfuslu yerlerinden biridir. Bombay insan kalabalığı, kirliliği, gecekondu bölgeleri, sıcak ve nemli iklimi ile yaşamın pek de kolay olmadığı bir kenttir. Konuşulan 50’den fazla dil içinde halkın hemen yarısı Marata dilini kullanır. Bombay ya da öbür adıyla Santa Cruz havalimanı, önemli uluslararası hava trafik merkezlerinden biridir.
Bombay’ın ünlü “Bombay Ördeği”, sanıldığı gibi ördek değil, küçük bir balıktır. Tuzlanıp kurutularak köri baharatının katıldığı yemeklerle yenir.