Abaküs; toplama, çıkarma çarpma ve bölme gibi basit aritmetik işlemlerini yapmaya yarayan alet demektir. Abaküs, en basit anlamı ile sayı boncuğu demektir. Üzerinde bulunan boncuk yada aynı işleve sahip farklı materyaller ile matematikteki dört işlemi kavramaya, öğrenmeye ve pratik olarak yapmaya yarayan eğitici alete abaküs denir. Yatay ya da düşey parelel çubukların üzerine madenden ya da topraktan küreler geçirilerek elde edilen tablo.
Abaküs sözcüğünün Fenikece abak sözcüğünden geldiği sanılır. Eski Yunancaya abax, Latinceye de abacus biçiminde geçmiştir. İlk abaküs örneklerine Babil’de rastlanmıştır. Bunlar kil levhacıklar üzerinde dört matematik işleminin yapıldığı örneklerdir. Daha sonraki dönemlerde kemik, cam ya da metal parçaları ile de bu işlemler yapıldı. Ünlü Eski Yunan tarihçisi Hero dotos, Akdeniz ülkelerinde ve Mısır’da abaküsün kullanıldığını ve işlemlerin sağdan sola doğru yapıldığını yazar. Eski Yunanlılar bu işlemi soldan sağa doğru yapmışlar, aynı yöntemi Romalılar da uygulamışlardır. Her iki döneme ait örnekler bulunmuştur. Uzakdoğu’da Çin’de, Japonya’da ve Kore’de abakuslar bambu ağacından yapılırdı. Çinliler ve Japonlar, basit işlemlerin yanı sıra ağır cebir işlemlerini de abakusla yaparlardı. Abakuslar Avrupa’da ortaçağda göründü; bunlara çizgi abaküsü denirdi. Bu örnekler 18. yüzyıla kadar kullanıldı. Abakuslar O (sıfır) sayısının bulunmasıyla önemini yitirdi.
Sayı yazmada kullanılan abakusta çubuklar düşey duruma getirilir. En sağdaki çubuk birler basamağını, sonrakiler; onlar, yüzler….basamaklarını gösterir. Dört işlem için kullanılan abakusta çubuklar yatay ya da düşey olabilir.
Boncukları sağa sola, yada yukarı aşağıya hareket ettirilmesi ile toplama, çıkarma, bölme ve çarpma işlemleri yapılır. Boncukların renk yada boyut büyüklüğü, küçüklüğü sayının değerini belirlemez. Sayının değerini abaküs üzerindeki son konumu belirler.
Türkiye’de çocuklarımızın kullandığı abaküs yekpare (bütün) şeklindedir. 10 tane sıradan ve her bir sırada 10 bocuk dan meydana gelir ve toplamda 100 boncuk ile işlemler yapılır.