Hidroelektrik santralleri, elektrik üreten türbinleri çevirmek için akarsuların tabii kuvvetinden yararlanan bir çeşit fabrikadır. Yurdumuzda çeşitli barajlarda hidroelektrik santralleri vardır. Bunlardan Hirfanlı yurdumuzun elektrik ihtiyacına büyük ölçüde cevap vermektedir.
Belli bir miktar yükseklik kazandırılan suyun (sıvının) sahip olduğu potansiyel enerjiye, “hidrolik enerji” denir. İşte bu hidrolik enerji, ilk olarak bir takım düzeneklerin yardımı ile “mekanik enerji”ye çevrilir. Ardından, oluşturulan mekanik enerji, “elektrik enerjisi”ne dönüştürülür. Sahip olunan bu enerjiye, “hidroelektrik enerji” denir.
«Beyaz Kömür» kar sularının meydana getirdiği sellerin enerjisine verilen addır. Nehir ve derelerin enerjisi de «Yeşil Kömür» diye adlandırılmıştır. Su enerjisinden elektrik enerjisi üreten elektrik santralları «Akarsu» ya da «Hazneli» olmak üzere iki çeşittir. Akarsu santrallarında enerji yüksekten dökülen sulardan sağlanır. Yüksekteki seviyeden gelen su, çapı dar borular içinden akıtılarak enerji sağlanır. Hazneli, yâni baraj santrallarında, baraj seviyesi ile türbin arasında çok az bir seviye farkı vardır, ama kullanılan suyun miktarı çok fazladır.
Hidroelektrik Enerji
M.Ö. 3000-2000 yıllarından itibaren Mezopotamya ve Çinde, Mısır ve Anadolu da suyun potansiyel ve kinetik enerjisinden faydalanılmıştır. Buhar makinasının icadına kadar bir cismi hareket ettirmek için kuvvet kaynağı olarak sadece su ve rüzgardan yararlanılıyordu. Rüzgarın süreksiz olması nedeniyle daha çok su kullanılmıştır.
Suyun Potansiyel ve kinetik enerjisinden faydalanılarak çeşitli tipte hidroelektrik tesisler yapılabilir. Çöllerde ve sıcak ülkelerde suyun buharlaşmasından faydalanmak suretiyle yapılan depresyon tesisleri, gel-git olayından ve dalga enerjisinden faydalanılınır.
Hidroelektrik santralleri nasıl çalışır?
Kamuoyunda “HES” kısaltması ile bilinen hidroelektrik santraller, hidroelektrik enerji üreten tesislerdir. Doğal ya da suni şekilde, belli bir yükseklik kazanmış olan su, kendisinden daha düşük seviyedeki türbinlere iletilmektedir. Alt seviyedeki türbin çarklarına, çok hızlı halde çarpan su, türbin milini döndürmektedir. Buna bağlı olarak, jeneratör çalışmaktadır ve elektrik enerjisi üretilmiş olmaktadır.