Sonar denilen âlet denizin içinde bir denizaltı bulunup bulunmadığını, hattâ daha kolay yakalamak için balık sürülerinin bulunduğu yeri tespit etmeye yarar. Diğer bir ifade ile Sonar, denizde batmış olan bir geminin, bir nesnenin yerini ve durumunu ses dalgalarıyla saptayan sistem demektir. Bu âlet sâyesinde deniz dibi engebelerini belirtir haritalar yapılabilmiştir.
Ses ve ses ötesi dalgaların cisimlere çarpıp geri yansıması ilkesiyle çalışan, yansıma sonuçlarına göre cisimlerin boyutlarını ve uzaklıklarını hesaplayabilen cihazlara sonar denir. Eskiden bir denizin derinliğini ölçmek için iskandil denilen âlet kullanılırdı. Günümüzde iskandilin yerini «Sonar» veya «Asdic» denilen modern âletler almıştır. Sonar, radara benzer bir sistemle çalışır. İnsan kulağının duyamayacağı kadar tiz ses dalgaları gönderir. Bu dalgalar önlerine bir engel çıkınca çarpıp yansıyarak geri dönerler. Geri dönen ses dalgaları ne kadar çok sayıdaysa karşılaştıkları engelin o kadar büyük ve ne kadar kuvvetli ve kısa bir süre sonra dönmüş ise engelin de çok yakında olduğuna işaret ederler. Bu engel, bir balık sürüsü olabileceği gibi bir savaş gemisinin izlediği bir denizaltı da olabilir.
Sonar Nasıl Çalışır?
Sonar cihazı ses yayan bir tür hoparlör, ses algılayan bir tür mikrofon, işlemci kutusu ve bir monitörden oluşur. Hoparlörden ses veya ses üstü dalgalar gönderilir. Cisimlere çarpan ses dalgaları yankılanarak mikrofona geri yansır. İşlemci kutusu gönderilen sesin zamanını, şiddetini ve geri dönme zamanını, şiddetini analiz ederek monitöre görüntü yansıtır. Elde edilen görüntülerden cisimlerin boyutu ve uzaklığı tespit edilir. Daha gelişmiş sonarlar cisimlerin şekillerini ve cinslerini içeren bilgileri de verebilirler.
Sonarlar Nerelerde Hangi Amaçla Kullanılır?
Denizcilikte Sonar
Denizaltılarda derinlik hesaplamak ve diğer düşman denizaltılarını bulmak için kullanılır. Gemilerde derinlik ölçmek ve buz dağlarının yerlerini bulmak için kullanır. Arama kurtarma gemilerinde batık gemilerin yerlerini bulmak için kullanılır. Balıkçı gemilerinde balığın yerini ve cinsini bulmak için kullanılır. Araştırma gemilerinde deniz tabanındaki fay hatlarını tespit etmek için kullanılır.
Sağlıkta Sonar
Bir sonar türü olan ultrason cihazları anne karnındaki bebeklerin gelişimi, sağlık durumu ve cinsiyetini öğrenmeye yardımcı olur. İnsan ve hayvan sağlığında yumuşak dokulardaki organların sağlık durumu ve kötü oluşumların tespitinde kullanılır.
Diğer alanlarda Sonar
Sonarların mühendislik alanında kullanılan türleri de vardır ve özellikle mesafe ölçmekte kullanılmaktadır. Tamirciler, iç mimarlar, inşaat mühendisleri, marangozlar ve ölçüm gerektiren benzer işler yapanlar sonar cihazından yapılma ölçüm aletlerini kullanırlar. Yeni keşfedilen mağaraların haritasını çıkartmak için kullanılır. Görme engelliler için özel olarak üretilen gözlüklerde cisimlerin uzaklığının engelliye bildirilmesinde kullanılır.