Kefâretler beş çeşittir. Biri oruç kefâretidir, diğerleri zıhâr kefâreti, tıraş kefâreti, öldürme kefâreti ve yemin kefâretidir.
Oruç Kefareti; Ramazan orucunu eda ederken, herhangi bir mazereti bulunmaksızın, oruçlu olduğunu bilerek orucunu kasten bozan kimseye gereken kefaret’tir.
Orucunu bilerek ve kasden bozmak Ramazan’ın hürmetine saygısızlıktır ve büyük günahtır. Hz. Peygamber orucunu bu şekilde bozanların kefaret ile yükümlü olacaklarını belirtmiştir (Buhari, Savm, 30, Hibe 20, Nafakat, 13, Keffarat, 2-4; Müslim, Sıyam, 81).
Peygamber Efendimiz Hz Muhammed (s.a.s.)’in bildirdiğine göre oruç kefareti, öncelikle bir köle azat etmektir, buna imkan bulunmadığında -ki günümüz şartlarında bu imkan fiilen ortadan kalkmıştır- iki kameri ay veya 60 gün ara vermeksizin oruç tutmaktır.
Buna da gücü yetmeyen kişi, 60 fakiri bir gün ya da bir fakiri 60 gün doyurur. Bu keffaretin yanında ayrıca, bozulan o orucun da kaza edilmesi gerekir (Merğinani, el-Hidaye, I, 124-125).
Oruç kefareti nasıl tutulur?
Oruç kefareti için peş peşe, 60 gün oruç tutar. 60 gün sonra, tutmadığı her gün için, birer gün daha tutar. Birkaç Ramazanda kefaretleri olan veya bir Ramazanda, 2 gün kefareti olan kimse, birinci kefareti yapmamış ise, ikisi için yalnız bir kefaret yapar. Birinci kefareti yapmış ise, ikinci kefareti de, ayrıca yapar.
Kefaret orucu, hastalık, yolculuk gibi bir özür ile veya bayram günlerine rastlamak sebebi ile bozulursa veya Ramazana rastlarsa, yeniden 60 gün tutmak gerekir. Bayram günlerinde bozmazsa, yine yeniden başlaması gerekir. Hayz ve nifas sebebi ile bozunca, yeniden başlamaz. Temizlenince, geri kalan günleri tamamlar.
Ramazanda mazeretsiz oruç tutmamak haramdır, büyük günahtır. Önce, tutulmayan oruçlar için tevbe edilir. Sonra gününe gün, yani kaç gün tutulmamışsa o kadar gün kaza orucu tutulur. Bir kimse, Ramazan ayında 30 gün oruç tutamasa, tutamadığı gün kadar kaza orucu tutar. Bu oruçlara kefaret gerekmez. Kefaret, oruç tutmamanın değil, niyetli iken Ramazan orucunu kasten bozmanın cezasıdır. Çok yaşlanıp, ölünceye kadar Ramazan orucunu veya kaza oruçlarını tutamayacak ihtiyar ve iyi olmasından ümit kesilen hasta, gizli olarak yiyip içer! Hadis-i şerifte, (Oruç tutamayacak kadar yaşlı veya iyi olmasından ümit kesilen hasta fidye verir) buyuruluyor. Çok yaşlı olup oruç tutamayan kimse, zengin ise, her günün orucu için fidye verir. Fakir olan fidye vermez, dua eder.
Fidye olarak, her gün için bir fıtra miktarı un, hurma veya üzüm verilir. Mesela 30 gün oruç için 53 kg un veya 105 kg hurma veya üzüm verilmesi kâfidir. Yahut bu kadar unun kıymeti kadar altın veya gümüş para, tutulamayan otuz gün orucun fidyesi olarak, bir veya birkaç fakire, Ramazanın başında veya sonunda verilebilir. Fakir, aldığı fidyeyi kendisi kullandığı gibi, başka birine de verebilir. Fidye verdikten sonra, oruç tutabilecek hâle gelen kimse, tutamadığı oruçlarını kaza eder. (Nehr-ül-fâık)
Hastalık, yaşlılık gibi bir özürden dolayı Ramazan orucunu tutamayan zenginin, bu durumu ölünceye kadar devam etse, fakirlere yemek verilmesini vasiyet eder. Velisi de; onun tutamadığı her oruç için, fakire bir fıtra veya değerini verir. (Bedâyi)
Zıhâr kefareti
Karısının vücudunun tümünü veya başını yahut boynunu kendisine nikâhı ebediyen haram olan bir kadının vücudunun tümüne veya bakması haram olan bir uzvuna benzeten kimseye gereken kefarettir. Bu kefaret, oruç kefâreti gibidir.
Tıraş kefâreti
Hac için ihrama girmiş olduğu halde bir özre dayanarak saçlarını vaktinden önce tıraş ettiren kimsenin tutacağı üç günlük oruçtan ibarettir.
Öldürme kefâreti
Bir müslümam veya zimmîyi hatayla öldüren müslüman kimseye gereken kefârettir ki bir mümin köle veya câriyeyi hürriyetine kavuşturmak suretiyle, bu mümkün değilse iki ay peşpeşe oruç tutmak suretiyle yerine getirilir.
Yemin kefâreti
Yaptığı yemini bozan bir müslümana gereken kefârettir ki müslüman veya zimmî bir köle yahut câriyeyi hürriyete kavuşturmak veya on fakiri sabahlı akşamlı doyurmak veyahut bunlara birer parça elbise giydirmek suretiyle yerine getirilir. On fakire birer fıtır sadakası miktarı verümesi de yeterli olur. Bir fakire on gün birer fitre miktarı verilmesi de yeterlidir. Bunlara gücü yetmeyenin ise üç gün peşpeşe oruç tutması gerekir.
Kefaret ne demek?
Kefaret; arınma, yanlışlıkla veya mecbûriyet sonucu işlenen günahın bağışlatılması için şer’î olarak verilen sadaka veya tutulan oruç anlamlarına gelir. Kefaret, lügatta mahvetmek, gidermek gibi manalara gelir. Tekrar belirtmek gerekirse kefaret, ibadet veya davranışlardaki yanlışlık ve eksiklik sebebiyle Allah’tan af dilemek için yapılan ve cezaî tarafı bulunan ibadetlerdir. Örneğin; adam öldürmek, Zihar’da bulunmak yada orucu cima ile bozmak gibi durumlarda ve bazı şartlarda istenen ceza gibi.
Oruç keffareti, adam Öldürme keffareti, yemin bozma keffareti gibi çeşitli keffaretler vardır.
Ramazanda niyet ettiği halde, hiç bir özrü olmadan bile bile orucunu bozan kimseye 61 gün fazladan oruç tutma cezası bir keffarettir.
Hataen bir adam öldüren kimse bir köle veya cariye azad etmek, öldürdüğü kişinin ailesine diyet ödemek zorundadır.
Bunlara gücü yetmeyen kimse iki ay ard arda oruç tutar.