Namaz, sözcük manası olarak dua demektir. Namaz, tekbir ile başlayıp, selam ile tamamlanan, kitap, sünnet ve icma ile sabit olan farz bir ibadettir. Diğer bir deyişle Namaz, İslam’ın Beş Şartı’ndan biri olan ibadettir. Kur’an’da günün belli vaktilerinde ve abdest şartını yerine getirerek namaz kılınması gerektiği belirtilmiştir. Kur’an ayetlerine göre namaz bir temizlenme aracıdır. Aynı zamanda Allah’ı anarak teslimiyetini yaratıcıya gösterme biçimdir. Kur’an’a göre namaz İbrahim’e öğretilen bir ibadet şeklidir.
Sünnet; Sözcük anlamı olarak adet, giriş demektir. Sünnet, farz ve vacipten başka Peygamberimiz (sav)’in söz, fiil ve davranışlarıdır. Diğer bir deyişle Sünnet; Hz. Peygamber’in devamlı olarak yaptığı ve bir mazeret olmaksızın terketmediği şeydir.
Namazda sünneti terk etmek namazı bozmaz, sehiv secdesi yapmayı da gerektirmez, ancak mekruh olur.
Namazların edepleri nelerdir?
Namazların bir kısım adabı vardır. Bunlan terk etmek yerilmeyi gerektirmez, bir günah sayılmaz Fakat bunlan yapmak daha faziletlidir, daha çok sevap kazanmaya vesiledir. Şuurlu bir Müslüman namazın ne kadar büyük bir ibadet olduğunu bilir, Allah’ın kendisini görüp bildiğini düşünerek namazını kalp huzuru ile kılar. Namazların başlıca edepleri şunlardır:
1. Namazda dışı ve içi ile bir sükûnet, bir huzur ve Allah’ a ibadet duygusu içinde bulunmak.
2. Erkekler için, yenleri varsa, ellerini yenlerinden dışarıya çıkarmak
3. Kıyam halinde secde yerine, rükûda ayakların üzerine, secdede burnun iki yanına, oturuşta kucağa, selâmda sağ ve sol omuz başlarına bakmak
4. İkamet alınırken “Hayye alel-felah Haydi kurtuluşa” denildiği zaman, imam ve cemaat için ayağa kalkmak.
5. İmam için “Kad kameti’s- salât Namaz başladı” denildiği anda namaza başlamak İmam, bu hareketi ile müezzinin sözünü doğrulamış olur. Bununla beraber ikamet bittikten sonra, namaza başlanmasında da bir sakınca yoktur. Hatta İmam Ebû Yusuf ile üç İmama göre, uygun olan da budur:
6. Namazda esneme halinde ağzı tutmak ve dudakları dişlerle olsun kapamak. Mümkün olmazsa sağ el ile kapamak.
7. Öksürüğü ve geğirmeyi mümkün olduğu kadar gidermek.
Bütün bunlar güzel sayılan işlerdir. İbadet arasında yapılması gereken saygı belirtilerindendir.
Namazın Başlıca Sünnetleri Şunlardır:
1. Beş vakit namaz ile cuma namazı için ezan ve ikamet erkekler için sünnettir, (kadınlara mekruhtur.)
2. Namazın iftitah tekbirinde, vitir namazının kunut tekbirinde ve bayram namazlarının zevaid tekbirlerinde elleri kulakların hizasına kaldırmak (Kadınlar, parmak uçlan omuz hizasına gelecek şekilde ellerini kaldırırlar.)
3. Eller kaldırıldığı sırada parmaklan ne bitişik ne de fazla açık tutmak yani kendi halinde normal açıklıkta bulundurmak ellerin ve parmakların içi kıbleye karşı gelmek,
4. İmama uyan kimsenin iftitah tekbiri, imamı geçmemek üzere imamın iftitah tekbirine yakın olmak
5. Kıyamda elleri bağlamak (Erkekler; sağ elin avucu sol elin üzerinde ve sağ elin baş ve küçük parmaklan sol elin bileğin; kavramış olarak ellerini göbek altında bağlarlar.)
(Kadınlar: Sağ elf sol elin üzerinde olacak şekilde ellerini göğüs üstüne koyarlar. Erkekler gibi sağ elin parmakları ile sol elin bileğini kavramazlar.)
6. Kıyamda iki ayağın arasını dört parmak kadar açık bulundurmak,
7. Sübhaneke okumak.
8. Euzubillahi mineşşeytanirracîm demek.
9. Her rekâtta Fatiha’dan önce “Bismillahirrahmanirahim” demek.
10. Fatiha’nın sonunda imamın ve ona uyanların Âmin demesi.
11. Sübhaneke, Eüzü- Besmele ve Âmin’i içinden okumak,
12. Sabah ve öğle namazlarında Fatiha’dan sonra uzunca, ikindi ve yatsı namazlarında kısa, akşam namazında daha kısa süre okumak. Bu misafir olmayanlar içindir. Yolcu olan veya vakti dar olan kimse dilediği ayeti ve süreyi okur.
13. Rükûa varırken “Allahu Ekber” demek.
14. Rükûda dizlerim ellerin parmaklan açık olarak tutmak (Kadınlar parmaklarını açmaz ve dizlerim tutmazlar, sadece ellerini dizleri üzerine koyarlar.)
15. Rükûda dizlerini ve dirseklerini dik tutup bükmemek (Kadınlar rükûda dizlerini bükük bulundururlar.)
16. Rükûda arkasını dümdüz yapmak. (Kadınlar arkalarını biraz meyilli bulundururlar.)
17. Başını, sırtı ile bir seviyede bulundurup yukarıya kaldırmamak ve aşağıya eğmemek.
18. Rükûda üç kere “Sühhane Rahbiye’l-azîm” demek.
19. Rükûdan kalkarken Semi Allahu ilmen hamideh’ demek.
20. Rükûdan doğrulunca “Rabbena leke’l-hamd” demek.
21. Secdeye varırken yere; önce dizlerini, sonra ellerini, daha sonra alın ve burnunu koymak
22. Secdeden kalkarken önce başını sonra ellerini daha sonra dizleri üzerine ellerini koyarak dizlerini yerden kaldırmak
23. Secdelere varırken “Allahu Ekber” demek.
24. Secdelerden kalkarken “Allahu Ekber” demek.
25. Secdelerde yüzünü iki elleri arasına almak eller yüzden geri ve uzakta olmayıp yüze yakın ve yüzün hizasında bulunmak, ellerin parmakları birbirine bitişik olduğu halde kıbleye karşı el ayası ile yere yapışık olmak.
26. Secdelerde üçer kere Sübhane Rabbiye ala demek,
27. Erkeklerin, secdede karnını uyluklarından, dirseklerini yanlarından ve kollarını yerden uzak tutması (Kadınlar, secdede kollarını yanlarına, karnını uyluklarına yapıştırıp yere doğru alçalırlar.)
28. İki secde arasında oturmak
29. İki secde arasında, birinci oturuşta (Ka”de-i ûla) ve son oturuşta (Ka”de-i ahire) elleri uylukları üzerine koymak.
30. Otururken sol ayağını yere yayıp üstüne oturmak ve sağ ayağını dikerek parmaklarını kıbleye karşı getirmek (Kadınlar, ayaklarını sağ tarafa yatık olarak çıkarıp sol kalçaları üzerine otururlar.)
31. Ettehiyyatü”nün kelime-i şehadetinde sağ elinin şehadet parmağı ile işaret etmek. İşaret; Kelime-i şehadette “La ilahe” derken sağ elin şehadet parmağını kaldırmak, “illellah” derken de indirmek suretiyle olur
32. Ettehiyyatü”yü içinden okumak.
33. Üç ve dört rekâtlı farzların üçüncü ve dördün rekâtlarında Fatiha okumak, (ilk iki rekâtlarda Fatiha okumak ise vaciptir.)
34. Son oturuşta “Ettehiyyatü”den sonra “Allahumme sali, Allahumme barik” ve bunlardan sonra da dua okumak.
35. Selam verirken başını evvela sağa, sonra sola çevirmek.
36. Selamda “Esselamu aleyküm ve Rahmetullah” demek.
37. İmam her iki tarata selam verirken kendisine uyan cemaati ve hafaza meleklerini selamlamayı niyet etmek.
38. İmama uyan, selamında cemaati ve imamı niyet etmek.
39. Tek başına kılan; selamında melekleri niyet etmek.
40. İmam sol tarafa selam verirken sesini biraz alçaltmak.
41. İmama uyan kişinin selamı, imamın selamına yakın olmak.
42. İmama sonradan uyan kimse, yetişemediklerim kılmak için imamın ikinci selamını beklemek.