TÛBÂ
Lûgatta “tayyib” kelimesinden türemiş, en güzel, en hoş, en iyi gibi anlamlarında bir ism-i tafdil. Aslı “tuyba” idi; “ya” harfi, öncesinde yer alan zammeden (ötreden) ötürü “vav” harfine kaybolmuştur. Araplar “tûbâ leke” derler. Yani “ne mutlu sana.”
“İman edip güzel amel edenler için Tûbâ ve dönüp gidecek güzel yurd vardır” (er-Ra’d, 13/29) ayetinde geçen “tûbâ” hakkında İbn Abbas’tan iki rivâyet vardır: Birisi Cennet veya Cennette bir ağaç. Müfessir Kurtubî, Tûbâ’nın Cennette bir ağaç olduğu görüşünü tercih eder ve: “Sahih olan görüş, Tûbâ’nın bir ağaç olduğudur” der (Kurtubî Tefsiri, IX, 317). Zira Süheylî’nin zikrettiği gibi, Utbe İbn Abd es-Sülemî’den rivâyet edilen merfü bir hadis vardır: “Tûbâ diye adlandırılan ağaç ne iyi ağaçtır!” “Tûbâ” ile ilgili olarak imam Ahmed’in Ebû Saîd el-Hudrî’den rivâyet ettiği mevzu bir hadis de şöyledir: “Tûbâ, Cennette bir ağaçtır. Uzunluğu yüz yıldır. Cennet ehlinin elbisesi onun çiçek kapçıklarındandır.” Buharî ve Müslim, Sehl İbn Sa’d’dan rivâyet ettiklerine göre Hz. Peygamber (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Şüphesiz Cennette bir ağaç vardır ki, bir binici gölgesinde yüz yıl yürür de o gölgenin sonuna erişemez” Bir rivâyete göre “süratle koşan at binicisi’ olarak geçer. Bundan maksat, o ağacın büyüklüğünü belirtmektir.
Mezkûr ayette geçen Tûbâ’ya güzellik, hayır anlamını verenler de olmuştur. Saîd İbn Cübeyr’den gelen bir rivâyete göre Tûbâ’nın hintçe Cennet’in adı olduğu da söylenmiştir.
Tûbâ’nın Cennet’te bir ağaç olması hususu, Allah’ın sonsuz ihsanına ve kudretine hiç bir halel getirmez. Çünkü Nesâî dışında bir muhaddis topluluğunun Ebû Hureyre’den tahric ettikleri bir hadis-i şerifte şöyle buyurulmuştur: “Cennette hiç bir gözün görmediği, hiç bir kulağın duymadığı ve hiç bir insanın aklına gelmeyeceği şeyler (nimetler) vardır” ( Vehbe ez-Zuhaylî, el-Tefsiru’l-Munir, Beyrut, 1411/1991, XIII, 166).
Yine İbn Abbas’tan, Ebû Hureyre’den ve birçok seleften gelen bir rivâyete göre, Tubâ, Cennetteki bir ağacın adıdır. Cennetteki her evde bu ağacın bir dalı mevcuttur (İbn Kesir, Tefsîru’l-Kur’ani’l-Azîm, İstanbul 1985, IV, 376-378).
Hadis-i şeriflerde geçen Tubâ ağacı ile ilgili özellikler Allah’ın sonsuz kudretine delâlet eder. Buna iman, bolca sevabı gerektiren gaybe iman kapsamına girer. (et-Tâc, Daru ihyai’t-Turasi’l-Arabi, Beyrut 1382/1962 (II. Baskı), V, 407.
Abdulbaki TURAN