Yazın gölge kovan kışın karın ovar
* Yazın çalışmayıp keyif ve zevk ile vakit geçiren çiftçi, nasıl kışın aç kalırsa, çalışma gücü ve ortamı bulunduğu halde zamanını değerlendirmeyen ve geleceğini düşünmeyen kişide, çalışma olanakları kalmadığı zaman, öylece perişan olur.
* Yaz aylarında çalışmadan zevk ve sefa ederek geçiren kimse, nasıl kışın açlıktan karnını ovarsa, çalışma fırsatı bulunduğu halde zamanını boşa harcayan ve geleceğini düşünmeyen kişiler de ileride perişan olur.
İt kağnı gölgesinde yürür de kendi gölgesi sanırmış
* Başkasının korumasıyla, desteğiyle iş yapan akılsız kişi, desteklendiğini unutarak kendinin güçlü olduğuna inanır.
* Başkasının korumasıyla iş yapan akılsız kişi, desteklendiğini unutarak kendi gücüne inanır. Başkalarının desteği ve korumasıyla işini yürüten ahmak kişiler, kendisine yapılan yardımları unutarak kendini güçlü sanır.
Yazın gölge hoş, kışın çuval boş
* Yazın çalışma, kazanma günleridir. Bu zamanlarda çalışmayıp keyiflerine bakanlar, gününü gün ederler, kışın zor şartlarında yiyecek bulamazlar; sıkıntıya düşer ve ona buna avuç açarlar.
* Gençliğinde çalışmayıp tembel tembel oturan, eğlenceye dalan, mal-mülk edinmeyen, kazanç sağlamayan kimse ihtiyarlığında ya da hastalığında sıkıntıya düşer; perişan olur.
* Çalışma ve hasat mevsimi olan yazda yan gelip gölgede yatan kimse, herkes çuvalını doldururken tembellik yapmanın cezasını kışın aç kalmakla çeker. İnsan hayatını gençliğinde, henüz gücü yerindeyken kurar. Gençken bir şeyler kazanmayıp zevkleri peşinde koşan kişi, hastalığında ya da yaşlılığında bunun acısını çeker. İnsanlar yarınlarını bugünlerden hazırlamalıdır.
* Geleceklerini düşünmeden yaşayanlar, ilerde büyük sıkıntı çekerler. İnsanın iş yapabileceği, çalışabileceği belirli zamanlar vardır. Bu zamanlar, aynı zamanda insanı çalışmaktan alıkoyabilecek çeldirici özelliklere de sahiptir. Mevsimler içinde yazın güneşi, rahatlığı, serinliği; gençliğin delidoluluğu, hareketliliği, eğlence düşkünlüğü bu çeldiricilerdendir. Kişi kendisini tamamen bunlara kaptırıp çalışmaktan uzak durmamalıdır. Bu zamanlatın karşıtı olan, kişiyi çalışamaz hale getiren zamanların da geleceğini düşünüp, o zamanlara hazırlık yapmalıdır. Böyle davranmayan insanlar, kışın aç kalmaya, yaşlılıkta da başkalarına el avuç açmaya mahkum olurlar.
İt kağnının gölgesine yatmışta ne koyu gölgem var demiş
Başkasının yardımıyla, korumasıyla geçimini sağlayan kişi, desteklendiğini unutarak kendini hala güçlü ve büyük görür.
Bir dalın gölgesinde bin koyun eğlenir
Maddi gücü yerinde olan, güçlü ve cömert karakterli insanlar, çevresindeki bir çok fakir ve muhtaç kişiyi koruyup kollar.
Arkadaş dediğinin gölgesinde suç işlenir
* Arkadaş; birbirlerine karşı sevgi, saygı ve anlayış gösteren kimseler demektir. Gerçek arkadaş o kadar değerlidir ki iyi gününde de, kötü gününde de senin yanındadır, sırdaştır, yoldaştır.
* Herkes gibi insanların çok sevdiği ve güvendiği dostları vardır. Bu dostları onlara gerek güven verirler, gerekse hırs. Hırsa kapılan ve arkadaşına, dostuna çok güvenen insanlar bunun ihtiraslarına çok çabuk kapılırlar ve kötü yola düşerler. Gerekirse bunu arkadaşları için bile kendileri yaparlar. Buda boş yere hezimetten başka hiçbir şey değildir. Biz sevdiğimiz ve güvendiğimiz arkadaşlarımız için iyi olan şeyleri yapmalı, sonunda kendimize bunun iyilik olarak döneceğini unutmamalıyız.
Ağustosta gölge kovan zemheride karnını ovar
* Vakit ve fırsat varken (yazın) çalışmayan, tembel tembel oturan, keyfini düşünen kimse, fırsat kaçtıktan sonra, çalışmanın zor olduğu günlerde (kışın) geçim sıkıntısı çeker; perişan olur, aç kalıp yoksul düşer.
* Ağustos böceğiyle karınca masalında olduğu gibi vakit ve fırsat varken geleceğini sağlamaya çalışmayıp keyfe, zevke dalan, fırsat elden gittikten sonra aç ve perişan olur.
Gölgesinde oturulacak ağacın dalı kesilmez
Bize yarar sağlayan kişilere ya da nesnelere zarar verecek eylemlerden kaçınılmalıdır.
Karnı tok it gölgede yatar
Karnını doyuran köpek yan gelir yatar. Bunun gibi, akılsız kişi de o gün karnını doyurunca yan gelir yatar, keyfine bakar, yarınını düşünmez.
Ceviz gölgesi yavuz gölgesi, söğüt gölgesi yiğit gölgesi
Ağaçların gölgeleri bile doğal özelliklerini yansıtır, koz, yani ceviz ağacının altında insan mutluluk duyar; söğüdün gölgesi, boylu poslu bir yiğidin güvenini kazanır.
Yaz günü gölgede yatanın, kış günü ekmeği esmer olur
Çalışıp çabalama zamanında tembellik edenler, vakti geldiğinde bu tembelliklerinin cezasını görürler. Zor ve sıkıntılı günler geçirirler.
Davul tozu ile minare gölgesi
Bu sözü söyleyen kişi kendisine anlatılanların hayal ürünü olduğunu belirtmek için kullanır.
İt kağnının gölgesine yatmışta, ne koyu gölgem var demiş
Başkasının yardımıyla, korumasıyla geçimini sağlayan kişi, desteklendiğini unutarak kendini hala güçlü ve büyük görür.
Bir ağacın gölgesinde bir sürü yatar
Bilgili, varlıklı, iyiliksever kişilerden birçok kişi yararlanır, onların faydasını görür.
Gölgeyi hoş gören tekneyi boş görür
Çalışmayan, keyif süren, sonunda yoksul bir duruma düşer.
Koz gölgesi: kız gölgesi, söğüt gölgesi: yiğit gölgesi, dut gölgesi: it gölgesi
Ağaçların gölgeleri bile doğal özelliklerini yansıtır, koz, yani ceviz ağacının altında insan, herkesin peşinde koştuğu bir kızın yanındaymışçasına mutluluk duyar; söğüdün gölgesi, boylu poslu bir yiğidin güvenini kazanır; dut ise altına meyvelerini döktüğü için gölgesi çıkarcıların üşüştüğü bir yerdir.
Güneşte yanmayan, gölgenin kıymetini bilmez
Gerçekleşen bir başarının değerini anlayabilmek için, o başarının elde edilmesi için gerekli emeği harcamak, zorluklara, sıkıntılara katlanmak gerekir. Kısaca işin zorluklarını yaşamak gerekir ki iş başarıyla sonuçlandığında anlamlı olsun.
Geçen arabanın gölgesi olmaz
İnsanoğlu hayatı boyunca kalıcı olan şeylere değer vermelidir. Geçici şeylere değer verirse harcadığı emek ve zaman boşa gider.
Geçen kağnının gölgesi olmaz
İnsanoğlu hayatı boyunca kalıcı olan şeylere değer vermelidir. Geçici şeylere değer verirse harcadığı emek ve zaman boşa gider.