Yaman komşu, yaman avrat, yaman at; birinden göç, birin boşa, birin sat
* Komşun kötü ise başka bir yere göç et, eşin geçimsizse ayrıl, atın azgınsa sat kurtul.
Bazı kötü durumlardan kurtulmak için onlardan tamamen vazgeçmek gerekir. Olabildiğince uzaklaşmak tek kurtuluştur, başka çare yoktur.
Kötü komşu insanı mal sahibi yapar
* İnsanlar en çok birbirlerine yakın olan insanlarla yardımlaşırlar. İnsanın yardımlaşacağı insanlardan biri de komşusudur. Eğer komşu kötü huylu biri ise, kendisinden emanet olarak istenen bir şeyi vermez. Emanet isteyen de geri çevrildiği için ihtiyaç duyduğu şeyi satın almak zorunda kalır. Böylelikle o kötü komşu, insanı bir alet-eşya sahibi yapmış olur.
* İnsanlar, komşularından edinemedikleri eşya ve gereçleri bizzat kendileri almak zorunda kalırlar. Kötü komşu, kendisinden emanet olarak istenen şeyi vermez. Emanet isteyende gidip o şeyden satın alır. Böylece bu komşu o kişiyi eşya sahibi etmiş olur.
Komşunun tavuğu komşuya kaz görünür
* Başka bir kimsenin malı, kişiye olduğundan daha değerli görünür. Çünkü insan nefsi doymak bilmez, başkasının elindekine imrenir. Hele insanlar birbirlerini çekemiyorlarsa birinin elindeki mal, diğerini sürekli rahatsız eder.
* Başkasının malı, insana olduğundan daha büyük, daha değerli görünür. Oysa aynı şey bizde de vardır; ama başkasınınkini bizimkinden üstün buluruz. Bu, insanın kıskanç mizacının bir sonucudur.
* Başkasının malı bize, olduğundan daha değerli görünür. Zamanla sahip olduklarımızın değerini unuturuz. Çünkü, elimizdekiler, bizim bir parçamız haline gelir. Başkasının olan bir şey, benzeri bizde olsa bile, bizim için bambaşka görünür. Gücümüz yetse onu da elde etmeğe çalışırız. Bu, insanın yapısında olan bir şeydir. Ancak yararlı bir anlayış olduğu söylenemez. Çünkü böyle bir anlayış, çoğu zaman kişinin elindekini de yitirmesine yol açar.
Komşu komşunun külüne muhtaçtır
* Hayat şartları insanları bir arada yaşamaya zorunlu kılmıştır. Bir arada yaşama sosyal hayatı, sosyal hayat da karşılıklı olarak yardımlaşmayı beraberinde getirmiştir. Dolayısıyla insan her meselesini tek başına halledemez olmuş, yakınındakine başvurmak zorunda kalmıştır. Bu bakımdan komşular birbirlerine en küçük şey için bile muhtaçtırlar. Çünkü en önemsiz şeyin yokluğu, büyük bir işin aksamasına yol açabilir.
* İnsanlar birbirlerine her zaman ihtiyaç duyarlar.
* Birbirine çok yakın yerlerde yaşayan insanlar, en küçük şeye bile ihtiyaç duyar ve bunun için komşusunun kapısını çalarlar. İnsanın nasıl biri olduğu komşularıyla olan ilişkisinden anlaşılır. Bazen önemsiz bir şeyin eksikliği işimizi aksatır. Bir soğan için bile komşuya koşulur. Komşu her zaman komşunun imdadına yetişir.
Hayır dile komşuna hayır gele başına
* Kim başkaları için iyi niyet besler, iyilik diler, hayır isterse, başkaları da onun için aynı şeyleri düşünür. Kural o ki, iyilik ve kötülük karşılıklıdır. İyilik isteyen iyilik bulur, kötülük isteyen de kötülük.
* Kişinin kardeşi için yaptığı dua, kendisi içinde geçerlidir. Sen başkaları için iyi şeyler dile ve yap ki, başkalarıda senin için iyi şeyler dilesin, yapsın.
Gülme komşuna gelir başına
* Birinin başına gelen kötü bir durum, gün olur senin de başına gelir. Başına gelen felâkete başkalarının gülmesi seni nasıl incitirse, senin başkalarının kötü hâline gülmen de onları incitir. O hâlde birilerinin başına gelen kötü durumdan ötürü, onlarla sakın alay etme.
* İnsan başkasının başına gelen üzücü bir durumla alay etmemelidir. Gün olur, öyle bir yıkım kendisininde başına gelir ki; “ben bunun gibi bir olayla dalga geçmiştim” der. İnsanların başındaki felaket yada musibetleri alay konusu etmek yerine destek çıkmalıyız. Aynı yada benzer olayları yaşadığımızda bu dostlarımız da bize destek çıkacaktır.
* Bir gün bizim de başımıza gelebilir düşüncesiyle, kimsenin başına gelen felâketle alay etmemeliyiz. Hangi konuda olursa olsun, bir başkasının içinde bulunduğu kötü durum veya ondaki bir kusur ile asla alay etmemeliyiz. Çünkü dünyada olmayacak hiçbir şey yoktur. Zaman gelir, hiç ummadığımız bir anda kendimizi alay ettiğimiz durumda bulabiliriz. Bu yüzden dünyaya «iki günlük dünya» denir. Birinci gün ile yaptıklarımız, ikinci gün ile de karşılığını aldığımız anlatılmaktadır. İyilik bulmak istiyorsak iyilik, kötülük bulmak istiyorsak kötülük ederiz. Kötülük bulmak istemediğimize göre, kimsenin kötülüğünü istememeliyiz.
Ev alma komşu al
* İnsanlar bir arada yaşarlar. Dolayısıyla yakınlarında oturan komşularının ilişkiler açısından önemi büyüktür. Kötü komşular ile yan yana yaşamak oldukça zordur. Kavgalara, gürültülere ve anlaşmazlıklara yol açar. Bu bakımdan, ev almadan önce, komşuların nasıl insanlar olduklarını öğrenmek, incelemek her zaman yarar sağlayacaktır.
* Ev alacak kimse için komşular evden daha önemlidir. Komşular kötü ise, en güzel bir evde bile rahat oturulamaz.
* Bir mülk edinirken, özellikle ev alırken önce komşularına bakılmalıdır: Çevrede oturanlar iyi insanlarsa, ne ala. Komşuları iyi olan bir evde rahat oturulabilir, mutlu bir ömür sürülebilir. Bundan dolayı ev alacak kimse için komşular evden daha önemlidir. Komşular kötü işe en güzel evde bile rahat oturulamaz.
* Komşuların niteliği evden daha önemlidir. İnsanın mutlu bir yaşam sürmesi, kendi çabalarına bağlı olduğu kadar, birlikte yaşadığı kişilerin niteliklerine de bağlıdır. Huzur, kişiler arasındaki ilişkilerin sağlıklı olmasıyla sağlanır. Kişinin huzuru yoksa en lüks evde yaşamak bile ona zindandakinden farksız gelir. Her an yüz yüze geldiğimiz kişilerle uyumlu bir ilişkimizin olması, mutlu olmamız için şarttır. Yakın komşularımız ile yardımlaşmak, görüşmek bir zorunluluktur. Her an birbirimize ihtiyaç duyabiliriz. Komşularımız iyi olursa evimiz varsın kötü olsun. Çünkü huzurlu oluruz. Ama evimiz iyi olduğu halde, komşularımız kötü ise sürekli tedirgin olur, asla mutlu olamayız.
Aç kurt bile komşusunu dalamaz
* Komşu hakkı çok yücedir. Komşuya hangi şartlarda olursa olsun, aç ya da zengin iyi davranılmalıdır. Çünkü toplumun dirlik ve düzenliği bir yönüyle buna bağlıdır.
* İnsan her ne kadar kötü olursa olsun, zararı komşusuna dokunmamalıdır. Kurtlar bile komşuluk hukukuna saygılıdır. Birlikte yaşamak zorunda insanların da, dirlik ve düzenlik içinde birbirine iyi davranması gerekir.
Düğün olur iki kişiye, kaygısı düşer deli komşuya
Akılsız kişi, başkalarının eğlence programlarında bir aksama olmasın diye çabalar.
Komşu boncuğunu çalan gece takınır
* Hırsızlık malı, sahibinin göremeyeceği yer ve zamanda kullanılır.
* Çalınan mal, sahibi tarafından görülmemesi için, gizli saklı kullanılır.
Kurt komşusunu yemez
Bir kişi ne kadar kötü niyetli de olsa yakınlarına dokunmaz.
Komşu ekmeği komşuya borçtur
* Komşunuz size bir ikramda bulunur, bir şey armağan ederse siz de ona ikramda bulunmalı, armağan vermelisiniz.
* Toplumun huzur ve güvenliği için komşuluk ilişkileri çok önemlidir. Müslümanlıkta komşu, komşusunun halinden sorumludur. Doğru bir komşuluk ilişkisi için, komşunuz size bir şey ikram ederse, siz de karşılığında mutlaka bir ikramda bulunun. Dolu verilen tabağı, boş olarak geri vermeyin.
Komşu hakkı, Tanrı hakkı gibidir
* Komşunun komşu üzerindeki hakkı, Tanrı’nın kul üzerindeki hakkı kadar kutsaldır.
* Komşuluk ilişkileri çok önemlidir. Komşular birbirlerini sevip saymalı, birbirlerini incitmemeli, birbirlerine yardım etmelidirler. Böyle yaparlarsa, Allah’a olan ödevlerini de yerine getirmiş sayılırlar
Komşu iti komşuya ürümez
* Komşudaki uygunsuz kişi, başkalarını incitse de komşusunu rahatsız etmez.
* Başka kişilere zararı olan, onları rahatsız eden kişi, komşularına kolay kolay zarar vermez.
Kötü komşu insanı hacet sahibi eder
Kötü komşu kendisinden emanet olarak istenen şeyi vermez, emanet isteyen de gidip o şeyden satın alır.
Kurda konuk (komşu) giden, köpeğini yanında götürür
Saldırgan biriyle karşılaşacak olan kişi, kendisini koruyacak önlemler almalıdır.
Sırça köşkte oturan komşusuna taş atmamalı
* İnsan kendinde herhangi bir kusur varken başkalarını aynı kusurla suçlamamalıdır.
* Kimi insan, küçük bir dokunuşla büyük zarara uğrayabilir. Böyle insanlar, üzerlerine düşmanlık çekecek davranışlarda bulunmamalıdırlar.
Yakın (hayırlı) dost (komşu) uzak (hayırsız) hısımdan (akrabadan) yeğdir (iyidir)
* İlgi ve iyiliklerini görmekte olduğumuz komşu ve dostlarımız, hiçbir ilgisini görmediğimiz hısımlarımızdan bize daha yakındır.
* Sıkıntıya düşen kişi, öncelikle akrabalarından ilgi bekler, yardım ve iyilik umar. Yardımlarını ve ilgilerini bizden esirgemeyen dostlarımız, komşularımız vardır. Onların bize olan yakınlığı, hiç bir ilgi ve yardımını görmediğimiz akrabalarımızdan daha fazladır. Bunun için hayırlı dost, hayırsız akrabadan daha iyidir.
Komşuda pişer, bize de düşer
* İnsanların, çevresindekilerin kazancından yararlanma umudunu anlatan bir söz.
* Çevremizdekiler, yakınlarımız iyi, güzel ve büyük şeyler elde edebilirler. Böyle bir durumda, onlardan bizim de yararlanma olasılığımız olur.
Komşunu iki inekli iste ki kendin bir inekli olasın
* Başkasının daha iyi durumda olmasını iste ki Allah da seni ondursun.
* Bencil olma, cömert ol. Diğer insanların durumlarının iyi olması için Allah’a dua et ki, bu güzel davranışından dolayı Allah da seni ödüllendirsin.
Komşu kızı almak, kalaylı kaptan su içmek gibidir
* Komşu kızını almaya karar veren, ailenin ve kızın durumunu, gidişini iyi bildiğinden içi rahat olarak bu ilişkiyi kurar.
* Kalaylı kabın içi parlak ve temiz olur, içinde ve var ne yok, net olarak görünür. Bunun gibi yakınında büyüyen komşu kızını gelin olarak almaya niyetlenen, kızın çocukluğunu, ailesini, çevresini iyi bildiğinden, aklında kız ile ilgili soru işaretleri kalmadan sağlıklı bir ilişki kurar.