Secde; baş eğme, itaat etme, üstün bir varlığın önünde yere kapanma; namazda veya Allah’a ibadet niyeti taşıyarak alın ve burun yere değecek şekilde yere kapanma ve dua etme anlamına gelir. Kur’an-ı Kerim’deki secde âyetlerinden biri okunur veya dinlenirse tilâvet secdesi yapmak gerekir. Tilavet secdesi anlamı; Kur’an’ı Kerim’de secde ayetlerinin geçtiği zaman Allah’a saygı olsun için ayeti okuyanın ve duyanların yaptığı secdeye denir. Kısacası Tilavet secdesi Allah’a saygıdır. Allah rasulü (as) Kur’ân-ı Kerîm’de bulunan bazı âyetleri okurken secde etmiş ve gerek okuyanın ve gerek dinleyenin yada duyanın da secde etmesini sünnet kılmıştır.
Kur’a-ı Kerim’de 14 surede bulunan secde ayetleri şunlardır.
1) A’raf suresi- 206: ‘Kuşkusuz Rabbin katındakiler O’na kulluk etmekten kibirlenmezler, O’nu tesbih eder ve yalnız O’na secde ederler“
2) Ra’d suresi- 15: ‘Göklerde ve yerde bulunanlar da onların gölgeleri de sabah akşam ister istemez sadece Allah’a secde ederler“
3) Nahl suresi- 50: ‘Onlar, üstlerindeki Rablerinden
korkarlar ve kendilerine ne emrolunursa onu yaparlar“
4) İsrâ suresi- 109: ‘Ağlayarak yüz üstü yere kapanırlar.(Kur’an okumak) onların saygısını arttırır“
5) Meryem suresi- 58: ‘İşte bunlar, Allah’ın kendilerine nimetler verdiği peygamberlerden, Adem’in soyundan, Nuh ile birlikte (gemide) taşıdıklarımızdan, İbrahim ve İsmail (Ya’kub)’un soyundan, doğruya ulaştırdığımız ve seçkin kıldığımız kimselerdir. Onlara, çok merhametli olan Allah’ın ayetleri okunduğunda ağlayarak secdeye kapanırlar.“
6) Hac suresi- 18: ‘Görmezmisin ki, göklerde olanlar ve
yerde olanlar, güneş, ay, yıldızlar, dağlar, ağaçlar, hayvanlar ve insanların birçoğu Allah’a secde ediyorlar: birçoğunun üzerine de azap hak olmuştur. Allah kimi hor ve hakir kılarsa, artık onu değerli kılacak bir kimse yoktur. Şüphesiz Allah dilediğini yapar.“
7) Furkan suresi- 60: ‘Onlara: Rahman’a secde edin!
Denildiği zaman: derler ve bu emir onların nefretini arttırır.“
8) Neml suresi- 26: ‘(Halbuki) büyük arşın sahibi olan Allah’tan başka ilah yoktur.“
9) Secde suresi- 15: ‘Bizim ayetlerimize ancak o kimseler inanırlar ki, bunlarla kendilerine öğüt verildiğinde, büyüklük taslamadan secdeye kapanırlar ve Rablerini hamd ile tesbih ederler.“
10) Sad suresi- 24: ‘Davud: Andolsun ki, senin koyunlarını kendi koyunlarına katmak istemekle sana haksızlıkta bulunmuştur. Doğrusu ortakçıların çoğu,birbirlerinin haklarına tecavüz ederler. Yalnız iman edip de iyi işler yapanlar müstesna. Bunlar da ne kadar az! Dedi. Davud, kendisini denediğimizi sandı ve Rabbinden mağfiret dileyerek eğilip secdeye kapandı, tevbe edip Allah’a yöneldi.“
11) Fussilet suresi- 38: ‘Eğer insanlar büyüklük taslarlarsa
(bilsinler ki) Rabbinin yanında bulunan (melekler) hiç usanmadan, gece gündüz O’nu tesbih ederler“.
12) Rahman suresi- 60,62: „Gülüyorsunuz da ağlamıyorsunuz! Ve siz gaflet içinde oyalanmaktasınız! Haydi Allah’a secde edip O’na kulluk edin“.
13) İnşikak suresi- 16,21: ‘Hayır! Şafağa, geceye ve onda basan karanlığa, dolunay olmuş aya yemin ederim ki, halden hale geçersiniz. Böyleyken onlar acaba neden iman etmezler? Onlar kendilerine Kur’an okununca secde de etmezler?
14) Alak suesi- 18,19: ‘Hayır! Ona uyma! Allah’a secde et ve (yalnızca O’na) yaklaş!“
TİLAVET SECDESİ NASIL YAPILIR?
• Abdestli olarak kıbleye dönülür. Eller kaldırılmadan “Niyet ettim Allah rızası için tilâvet secdesi yapmaya” diyerek niyet edilir.
• Eller kaldırılmadan “Allahüekber” diyerek doğrudan secdeye varılır.
• Secdede üç kere “Sübhâne Rabbiyel-alâ”denir. Şafiî mezhebine göre bunun ardından oturulur ve selâm verilir. “Allahüekber” diye ayağa kalkılır.
Ayakta Gufrâneke Rabbenâ ve ileyke’l masîr (Ey Rabbimiz! Senin bağışlamanı bekliyoruz. Son dönüş sanadır) denir. Böylece tilâvet secdesi tamamlanmış olur.
Tilâvet secdesi yapmak için; söz konusu olan kıraatin, meşrû durumlarda okunmuş olması, yani kırâatin o durumda harâm veya mekrûh olmaması gerekir. Kırâat ise şu durumlarda meşrûdur;
1- Cenâbet halinin bulunmaması.
2- Secde âyetinin okunuşunun kasd ve irâde ile okunmuş olunması.
Dolayısıyla uykuda olan bir kişi ile kendisine secde âyeti öğretilmiş bir papağanın veya mümeyyiz olmayan bir çocuğun kırâati üzerine tilâvet secdesi yapılmaz. Aynı şekilde radyo, tv. ve diğer elektronik cihazlardan duyulan kırâatler için de tilâvet secdesi yapılmaz.
3- Secde âyetinin; cenâze namazı dışında, tek zaman içinde, tek okuyucu tarafından ve tümünün okunmuş olması. Bir harf bile eksik okunursa secde yapmak haramdır.
4- Dinleyen kişinin, âyetin tamamını eksiksiz işitmesi.
5- Namazda münferid olan kişinin, sadece kendisinin okuduğu secde âyeti için secde etmesi.
Münferid, başkasından duyduğu secde âyeti için secde edemez. Bilerek ve kasden secde ederse namazı bozulur.
Me’mûm olan kişi ise; imâmının kirâatini duymazsa bile, onun secde etmesi halinde ona uyup secde etmesi gerekir.
İmâmı secde etmezse, kendisinin bilerek ve kasden secde etmesi halinde namazı bozulur.