Danişmentliler, 1080 yılında Anadolu’da kurulan ilk Türk beylikleri içerisinde en güçlü ve en önemli olanıdır. Selçuklu komutanlarından Danişment Ahmet Gazi tarafından Sivas merkez olmak üzere kurulmuştur. Çukurova ve Malatya bölgesi hakimiyet altına alınmıştır. Türkiye Selçuklu Devleti’ni en çok uğraştıran beyliktir.
Danişment Gazi Ahmet’in ölümünden sonra oğlu Emir Gazi onun ölümünden sonra da Melik Muhammed beyliğin başına geçmiştir. Melik Muhammed’İn ölümünden sonra taht kavgalarının başladığı beylik Kayseri, Sivas ve Malatya olmak üzere üç kola ayrılmıştır. 1178 yılında II. Kılıç Arslan döneminde üç şehirde Türkiye Selçuklu hakimiyetine girmiştir. Danişmentliler Bizans, Ermeni ve Haçlılar ile mücadele etmişlerdir. I. Kılıç Arslan döneminde Eskişehir civarında Haçlılar ile savaşmışlardır.
Danişment Ahmet Gazi kendi adına para bastırmıştır. Danişment paralarında Grekçe yazılar bulunmaktadır. Danişmentliler Anadolu’daki ilk medrese olan Yağıbasan Medresesini Tokat Niksar’da açmışlardır. Kayseri Ulu Camii de Danişmentliler döneminden kalmıştır. Danişmentlilerin Bizanslılar ile mücadelelerini anlatan Danişmentname adlı destanı vardır.
Danişmentliler eserleri
– Kayseri Ulu Camii
– Niksar Ulu Camii
– Kayseri Gülük Camii ve medreseleri
– Amasya Halifet Gazi Türbesi
– Niksar Melik Gazi türbesi
– Tokat Yağıbasan Medresesi (Çukur Medrese)
– Niksar Yağıbasan Medresesi