Hilafet kelimesi lügatta: “birinin yerini alıp ona vekillik etme” manasına gelir. İslâm dininde hilafet, Hz. Peygamberimize vekil olarak, müslümanları ve İslamı koruma ödevini yerine getirme” demektir. Bu görevi üstlenen kişiye Halife denilir.
Tekrar belirtmek gerekirse; Hz. Muhammed (sav), hem İslâm dininin peygamberi hem de kurduğu ilk İslâm devletinin devlet başkanı idi. Onun vefatından sonra yerine geçen devlet başkanlarına halife denir.
Hilafet, İslam devletinin en üst noktasıdır. Halife bütün müslümanların dini ve dünyevi işlerini yürüten en yüksek kişidir. Bu haliyle mesuliyet ve görevi çok ağırdır. Peygamberimizden sonra sırasıyla Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali halife olmuşlardır. Daha sonra bu görevi yürütenlere, Emir, İmam, Emir’el Müminin gibi isimler verilmiştir.
Halifeye itaat şarttır. Kur’an-ı Kerim’de: “Ey iman edenler, Allah’a itaat edin. Peygambere ve sizden olan emir sahiplerine de itaat edin” buyurulmuştur.
İslam akaidine göre müslümanların kendilerine bir halife seçmeleri, ona bağlı olmaları şarttır.
Hz. Ali’den sonra halifelik Emevi sülalesine, daha sonra Abbasilere ve Yavuz Sultan Selim’in Mısır’ı fethiyle Osmanlılara geçmiştir. Osmanlılardan ilk halife Yavuz Sultan Selim’dir.
1 Kasım 1922’de saltanat ve halifelik birbirinden ayrılarak saltanat kaldırıldı ve halifeliğin yetkileri dinî konularla sınırlandırıldı. Vahdettin’in ülkeyi terk etmesinden sonra, Osmanlı sülâlesinden Abdülmecit Efendi, TBMM tarafından halife seçildi. Kendisine sadece Müslümanların halifesi unvanını kullanması bildirildi. Halife olan Abdülmecit Efendi’nin, zamanla hükümetin talimatlarının dışına çıktığı görüldü. Kendisini devlet başkanı gibi görmeye başladı. Bu durum ise yeni rejim için bir huzursuzluk kaynağı oluyordu. Buna karşı derhal tedbir alınması gerekiyordu. Ayrıca Türkiye’de gerçekleştirilmesi düşünülen inkılâpların yapılabilmesi için halifeliğin kaldırılması zorunlu idi. Diğer taraftan Mustafa Kemal Paşa, halifeliğin yabancı güçler tarafından aleyhimize kullanılmasından endişe ediyordu.
Bu sebeplerden dolayı, Mustafa Kemal Paşa 1924 yılında halifeliğin kaldırılmasına karar verdi, 1 Mart 1924 tarihinde yaptığı Türkiye Büyük Millet Meclisini açış konuşmasında, bu düşüncesini açıkladı. 3 Mart 1924’te TBMM’de kabul edilen bir kanunla halifelik kaldırıldı.