Rukye şifa maksadıyla Allah’ın ayetlerinden veya isim ve sıfatlarından veyahut Resulüllahın yaptığı dualardan okuyup hastaya üflemek, suya okuyup hastaya içirmek veya yazıp bir yere asmaktır. Diğer bir değişle rukye; dua, efsun, muska, sihirbaz ve üfürükçülerin okudukları şeyler anlamına da gelir.
İbn Hacer el-Askalanî, alimlerin şu üç şartın bulunmasıyla rukyenin caiz olacağı üzerinde görüş birliği içerisinde olduklarını bildirmektedir:
1) Allah Teala’nın kelamıyla (âyetlerle), isimleri veya sıfatlarıyla olması;
2) Arap diliyle veya başka bir dille anlaşılır olacak şekilde yapılması;
3) Yapılan rukyenin bizzat faydasının dokunduğuna değil, umulan faydanın Allah Teâlâ tarafından gönderildiğine inanılması (Fethul-Barî, X, 206).
Rukye, mubah, haram ve şirk olmak üzere üç çeşittir.
1- Mubah olan Rukye: Kur’an-ı Kerim’den ayetlerle Allah’u Teâlâ’nın isim ve sıfatlarıyla, arapça ve anlamı anlaşılır bir dille yapıldığı takdirde mubahtır. Hz. Aişe (r.a) validemizden şöyle rivayet edilmektedir: “Rasulüllah sallallahu aleyhi vesellem, son hastalığında muavvizeteyni (Felak ve Nas surelerini) okuyup kendisine üflüyordu. Hastalığı ağırlaştığı zaman onları okuyarak üzerine üflüyor ve onların bereketi için elini meshediyordum” (Buhari, Müslim)
Yine Hz Aişe (radiyallahu anha), Rasûlüllah sallallahu aleyhi vesellemin hastalığından bahsederken şunları söylemektedir: “Allah’ın Resulü yatağa düştüğü zaman, İhlas süresi ve Mu’avvizeteyn’in tamamını okuyarak avucuna üfledi ve sonra elleriyle yüzünü ve vücudunun elinin yetiştiği her tarafını meshetti.” (Buhari)
Aynı şekilde Resulüllah sallallahu aleyhi vesellemin hastalanan bazı kimselere, Mu’avvizeteyn okuyup, onları sağ eliyle meshettiği ve peşinden de şöyle söylediği rivâyet edilmektedir “Ey insanların Rabbi olan Allah’ım hastalığı gider; buna şifa ver. Şifa veren yalnız sensin. Senin şifandan başka şifa yoktur. Hastalık bırakmayan şifa ver.” (Buhari)
Bu anlamda rivayet edilen hadisler çoktur. Bazı âlimler Resulüllah sallallahu aleyhi vesellemin; “Göz değmesi ve hummanın dışında rukye yoktur” (Buhari) hadisine dayanarak, göz değmesi, yılan ve akrep sokması dışında rukyenin caiz olmadığı kanaatine varmışlardır. Ancak âlimlerin çoğu bu hadisin rukyenin en fazla faydalı olacağı anlamına sarfedildiğini, “Zülfikardan başka kılıç yoktur” sözüne kıyas yaparak cevaplandırmışlardır. Çünkü diğer hadislerde görüldüğü gibi, Resulüllah (sallallahu aleyhi vesellem) başka şeyler için de rukyeye cevaz vermiştir.
2- Haram olan rukye: Anlaşılmaz sözler, anlamsız kesik harfler, bilinmeyen isimler, bilenlerin Arapçadan başka bir dille rukye yapması, demir, tuz kullanarak veya ip bağlayarak rukye yapılması haram kılınmıştır. Fayda verdiği tecrübe edilmiş uygulamalar bunun dışındadır.
Sahabeden Şabir (radiyallahu anh) şöyle rivayet eder: “Resulüllah sallallahu aleyhi vesellem, rukye yapılmasını yasaklamıştı. Bu ara Amr ibn Hazm’ın çocukları gelip şöyle dediler: “Ya Resulellah! Biz bir tür rukye yapardık ve onunla akrep sokmalarına karşı korunurduk” dedi. Rasûlüllah, Ona dönün onda bir kötülük görmüyorum. Sizden her kim kardeşine fayda vermeye güç yetirirse ona faydalı olsun” buyurdu. (Müslim)
Bununla beraber mahiyeti bilinmeyen harflerle rukye veya muska yapılmaz. İzz bin Abdüsselam’dan anlamı bilinmeyen harflerle yapılan rukye sorulduğu zaman, küfrü gerektirecek anlamlar içerip içermediğinin bilinmemesinden dolayı buna cevaz vermemiştir.
3- Şirk olan Rukye: Allahu Teâlâ’dan başkasına dua ederek, sığınarak veya yardım dilenerek yapılan rukye şirktir. Meleklerin, peygamberlerin, cinlerin ve benzeri varlıkların isimleriyle rukye yapmak gibi… Bunların tamamı Allah’a şirk koşmaktır. Nitekim Rasulüllah sallallahu aleyhi vesellem, şöyle buyurmaktadır: “Efsun, nazarlık boncuklar ve muhabbet için yapılan muhabbet muskaları şirktir.” (Ebu Davud, İbn Mace)
İbn Hacer bu konuyu şöyle açıklamaktadır: “Bazı rukyelerde şirk bulunmaktadır. Çünkü onu yapanlar kendilerine dokunan zararı defetmek veya fayda elde etmeyi Allah’tan başka kimselerden istemektedirler.” (Fethulbari, X, 260)
Müslüman, tamamıyla Allah Teâlâ’ya tevekkül etmekten başka şeylerden fayda dilemez. Nitekim Rasûlüllah (aleyhissalatu vesselam) şöyle buyurmaktadır:
Ümmetimden yetmiş bin kişi hesapsız olarak Cennete girecektir. Onlar, efsun yapmayanlar, teşe’um etmeyenler (eşyada uğur aramayanlar), vücudlarını dağlamayanlar ve ancak Rablerine tevekkül edenlerdir. (Buhari, Müslim)
Kendiliğinden, istenmediği halde Müslüman kardeşine rukye yapması bunun dışındadır. Bu Rasûlüllah sallallahu aleyhi vesellemin şu hadisine göre müstehaptır: “İçinizden her kim kardeşine yardım etmeye güç yetiriyorsa bunu yapsın” (Müslim)
Muska ve Rukyenin İslamdaki Yeri
Günümüz toplumlarında sıkça görülen hurafelerin başında muska şeklinde yapılan tılsımlar, uğurlu olduğuna inanılan asmalıklar ve nazar boncukları gelmektedir. Bunlar, daha çok psikolojik temeli olan ruhi hastalıklardan korunma amacıyla yapıldığı ifade edilen ve muhtelif şekilleri olan maskotlardır. Halk arasında gözlemlendiği şekliyle bunlar boyunlara takılmak, evin, arabanın belli yerlerine asılmak, hayvanların kafasına bağlanmak gibi farklı şekillerde kullanılmaktadır.
Bunlar, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellemin sünnetinde muska ve temaim (Temimenin çoğulu) olup bunda Allah’ın isimlerinden bir isim veya ayetlerden bir ayet veya Rasulüllah sallallahu aleyhi vesellemden tavsiye edilen duaların bulunmadığı şeylerdir. Ayrıca Allah’ın isimlerini ve ya Kur’an ayetlerini hayvanların başına bağlamak gibi temiz olmayan yerlerde bulundurmak asla caiz değildir ve bundan sakınmak gerekir.
Âlimlerin cumhuruna göre, mavi boncuk, ip vs. şeylerin belalardan, nazardan korur inancıyla takılması haram kabul edimiş olup; Allah’tan değil de bu çeşit eşyadan yardım dilemenin şirk koşmak demek olacağı ifade edilmiştir. Çünkü böyle bir inanç, insanları Allah’tan başka şeylere yönlendirip yardım dilemek gibi Tevhid akidesini zedelemektedir. Fiillerin isnadının Allah’tan başkasına izafe edilmesi, onun dışında bir takım tılsımlardan medet umulması Allah inancını gölgede bırakmaktadır ki, böyle bir inanç şirke kadar götürür.
Her ne kadar bu yola tevessül eden insanların çoğunun böyle bir niyeti olmasa da konunun şirke düşme riski büyük olan bir uygulama olduğunu özellikle belirtmek isteriz. Bu gibi (nazar boncuğu vs.) takıları yapanların gerekçesi ise, kötü bakanların dikkatlerinin hedefe değil, o gibi asmalıklara deyip boşa çıkması için olduğunu söylerler. Gaye bu olsa bile sonuçta insanların akidesinin bozulmasına ve yanlış mefhumlara götürmesine sebep olur.
Bu anlamda Şeyh Sadi Şirazi bir anısında şunu aktarıyor: “…yolum bir mezradan geçiyordu. Baktım ki bir tarla sahibi, ölmüş eşeğin kafasını bir sırığa takmış ve ekin tarlasının ortasına dikmiştir. Sahibine bunun nedenini sorduğumda ise, ekinlerin nazardan korunması için olduğunu söyledi. Bunun üzerine ekin sahibine: “Vallahi bu kafanın sahibi sağ iken hiçbir zaman sahibinin sopalarını kıçından eksik etmedi; şimdi ölmüş haliyle senin ekinlerini nasıl korur?” dedim.
Şunu da belirtmek isteriz ki, bu gibi uygulamaları, Hz. Peygamber sallallahu aleyhi vesellemin hadislerinde belirtildiği şekliyle şartlı olarak izin verilen Rukye ile hiçbir zaman karıştırılmaması gerekir. Rukye şer’idir, Rukyede şifa veya fayda vereceği düşünülen herhangi bir nesne değil, Allah’u Teâla’dır. Vesilelere yapışmak, tedavi olmak ayrı bir şey, şifa dileme ayrı bir şeydir. Şifayı veren ancak Allah’tır.
Rukye; Fatiha, Ayetel-Kürsi, İhlas, Felak, Nas ve Kur’an’dan diğer bazı surelerle ayetlerin okunması ile Rasulüllah sallallahu aleyhi vesellemden sahih olarak gelen duaların okunması ve üflenmesiyle yapılan bir uygulamadır. Herhangi bir yerimiz ağrıdığında ve çocuğunuza göz değmesi halinde ya da değmemesi için veyahut zehirli bir hayvan tarafından sokulmaktan korunması için Allah’a dua ederek Rukye yapılır. Huzur sayfası / Mehmet Şenlikoğlu