Hac, lûgatta, saygı değer makamları ve diğer yerleri ziyaret kasdında bulunmaktır. Hac Din deyiminde ise: “Arafat’da özel vaktinde bir mikdar durmaktan ve ondan sonra Kâbe-i Muazzama’yı usulü üzere tavaf ederek ziyaret etmekten ibaret olan ve İslâm’ın şartlarından birisini teşkil eden ibadettir. Hac yapan kimseye Hâcc (Hacı) denir. Bunun çoğulu “Hüccac“dır.
Haccın Farzları nelerdir?
Hanefilere göre haccın farzları
Hanefilere göre; Bir şart ve iki rükûndan ibarettir. Bunlardan ihrama girmek haccın şartı, Arafat”ta vakfe yapmak ve Kâbe”yi tavaf etmek ise haccın rükünleridir.
Hanefiler İhramı şart, diğerlerini asli unsur (rükün) kabul etmişlerdir. İhrama girdikten sonra bu iki rükün yerine getirilmedikçe Hacc tamamlanmış olmaz ve İhramdan çıkılmaz. Buna göre zamanında Arafat’ta vakfe yapamayan kimse o yıl Hacc yapma imkanını kaybetmiş olur. Bu kişinin yarım bıraktığı Haccını daha sonra kaza etmesi gerekir.
Şafî mezhebine göre haccın farzları şunlardır:
1. İhrama girmek
2. Arafat”ta vakfe yapmak
3. Kâbe”de tavaf yapmak
4. Sa”y yapmak
5. Saçları tıraş etmek
6. Bu rükünlerin çoğu (en az dördü) arasında tertibe uymak
Bu farzlar haccın rükûnlarıdır.
Maliki ve Hanbelî mezheplerine göre haccın farzları:
1. İhrama girmek
2. Arafat”ta vakfe yapmak
3. Kâbe”yi tavaf etmek
4. Sa”y yapmak
Bu farzlar, haccın rükûnlarıdır.
Rükûnlar, usulüne göre yapılmadıkça, ceza ve kefaret ödemekle ha sahih olmaz. Eksik kalan rüknün tamamlanması ve ya haccın kazası gerekir.
Haccın çeşitleri
İfrad, temettu ve kıran olmak üzere üç çeşit hac vardır. Mikatta sadece hac için ihrama girilip, hac bitinceye kadar ihramlı olarak kalınan hacca “ ifrat haccı ” denir.
Mikatta sadece umre için ihrama girilip, umre yapıldıktan sonra ihramdan çıkılıp, vakti gelince hac için tekrar ihrama girilerek tamamlanan hacca “ temettu haccı ” denir.
Mikatta hem umre hem de hac için niyetlenerek ihrama girilen ve haç sonuna kadar ihramda kalınan hacca da “kıran haccı” denilir.
Mikat Ne Demektir?
Sözlükte “bir işi görmek için verilen zaman, bir işin yeri” anlamlarına gelen mîkât, dinî bir kavram olarak, Harem bölgesine dışarıdan gelenlerin, ihrama girmesi gereken yerlerdir. İhramsız olarak bu sınırları geçmek caiz değildir. Ancak Harem bölgesine giden kişiler mîkât yerlerinden önce de ihrama girebilirler. Mîkât yerleri, Mekke’ye Medine yönünden gelenler için Zülhuleyfe; Şam istikametinden gelenler için Cuhfe; Irak cihetinden gelenler için Zat-ı Irak; Necid tarafından gelenler için Karn; Yemen yönünden gelenler için de Yelemlem’dir.
Her bir hac çeşidinin ayrı ayrı fazileti bulunmaktadır. Hanefi mezhebine göre, en faziletli hac kıran haccıdır (Merğinani, el-Hidaye, I, 153). Şafii mezhebine göre ifrad en faziletlisidir (Maverdi, el-Havi, Beyrut ts., IV, 87; Zekeriya Ensari, Esne”l-Metalib, Beyrut 2000, I, 462).
İfrad haccı ne demektir ve nasıl yapılır?
İfrad haccı, aynı yılın hac mevsimi içinde umre yapılmaksızın, eda edilen hacdır. İfrad haccı yapmak isteyen kişi, hac mevsimi içinde; Mekke”de ikamet ediyorsa, bulunduğu yerde; mikat dışından geliyorsa mikatta sadece hacca niyet ederek ihrama girer. Mekke”ye varınca kudüm tavafını yapar, ihramdan çıkmaz. Arafat ve Müzdelife vakfelerini yapıp, bayram günü Akabe cemresine taş atar sonra tıraş olarak ihramdan çıkar. Daha sonra, ziyaret tavafını ve sa”yi yapar, cemreleri taşlar. İfrad haccı yapan kimsenin kurban kesmesi gerekmez (Merğinani, el-Hidaye, I, 137, 141, 143, 148).
Temettu” haccı ne demektir ve nasıl yapılır?
Temettu” haccı, aynı yılın hac mevsiminde önce umre yapıp ihramdan çıktıktan sonra yeniden hac için ihrama girilerek yapılan hacdır. Temettu” haccı yapmak isteyen kişi, Mikatta veya daha önce umreye niyet ederek ihrama girer, Mekke”ye vardıktan sonra Kabe”yi yedi şavt tavaf eder, tavaf namazı kılar, Safa ve Merve tepeleri arasında dört gidiş üç geliş olmak üzere 7 kez sa”y yapar. Sonra tıraş olup ihramdan çıkar. Böylece umresi tamamlanmış olur. Arafeden bir gün önce hac için ihrama girer. Haccını eda ettikten sonra ihramdan çıkar. Temettu” haccı yapanların şükür kurbanı kesmesi vaciptir (Merğinani, el-Hidaye, I, 156).
Kıran haccı ne demektir nasıl yapılır?
Kıran haccı, aynı yılın hac mevsiminde umre ve haccın ikisine birden niyet edilip ihrama girilerek tek ihramla yapılan hacdır. Kıran haccı yapmak isteyen kişi, Mikata varınca veya daha varmadan umre ve haccın her ikisine birden niyet ederek ihrama girer. Umreyi yaptıktan sonra, ihramdan çıkmayıp, aynı ihramla haccı da eda eder, sonra ihramdan çıkar. Kıran haccı yapanların şükür kurbanı kesmesi vaciptir (Mevsıli, el-İhtiyar, I, 160; Merğinani, el-Hidaye, I, 154).