Bir anda ortaya çıkabilen ya da hepatit, siroz gibi nedenlere bağlı olarak yıllar içinde gelişebilen karaciğer yetmezliği, tedavi edilmediğinde kişinin yaşamını tehdit edebiliyor.
Karaciğer yetmezliği bazen ciddi tablolarla kendini gösterebilirken, bazı durumlarda da vücut fonksiyonlarının bozulmasına kadar belirti vermeyebiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Organ Nakli Merkezi Başkanı Prof. Dr. Koray Acarlı, “3-9 Kasım Organ Bağışı Haftası”nda, karaciğer yetmezliği ve organ nakli hakkında bilgi verdi.
Karaciğer vücudumuzun en büyük organı
Erişkin bir insanın karaciğeri kiloya bağlı olarak ortalama 1000- 1500 gram ağırlığındadır. Yaşamın sürmesi için vücudun ihtiyacı olan proteinlerin üretilmesi, gıdaların işlenerek enerji elde edilmesi, yağların ve yağda eriyen A,D,E ve K vitaminlerinin emilimi için gerekli safrayı üretmek ve bağırsağa akmasını sağlamak, kanın pıhtılaşmasında çok önemli rol oynayan pıhtılaşma faktörlerinin sentezini gerçekleştirmek karaciğerin görevidir. Bazı mineraller, vitaminler ve şekerin eksikliği hissedilmesin diye depolanması, vücutta dolaşan bakterilerin ortadan kaldırılmasına yardımcı olarak enfeksiyonlarla mücadele edilmesi ve vücuda giren hemen her türlü zararlı kimyasalın zararsız hale getirilmesi de bu hayati organın sorumluluğundadır.
Karaciğer yetmezliği her yaşta görülebiliyor
Karaciğerde yetmezlik genellikle karaciğerin büyük bir bölümünün geri dönüşümsüz hasara uğraması ile ortaya çıkan ve bu organın gerekli ve yeterli şekilde işlevini yerine getirememesi ile sonuçlanan bir durumdur. Karaciğer yetersizliği genellikle hayatı tehdit eder ve bu nedenle acil tıbbi destek gerektirir. Sıklıkla karşılaşılan durum, hastalanan karaciğerinin yavaş yavaş bozulması ve yıllar içerisinde yetersizlik gelişmesidir. Bu duruma “Kronik karaciğer yetersizliği” adı verilir. Daha nadir karşılaşılan bir durum ise, daha önce karaciğer hastası olduğu bilinmeyen bir kişide günler-haftalar içerisinde karaciğer yetersizliğinin gelişmesidir. Bu tabloya da “Akut karaciğer yetersizliği” adı verilir. Yani her insan doğduğu andan itibaren her yaşta karaciğer hastası olabilir veya başka bir deyişle her yaşta insan da karaciğer yetersizliği görülebilir.
Vücutta sebebi bilinmeyen burun ve diş eti kanamalarına dikkat!
Hepatit B ve C, pek çok hastalık sonucu gelişebilen sirozlar, uzun dönem fazla alkol tüketilmesi, karaciğere ait bazı damarlarda tıkanıklık, beslenme bozukluğu, bazı safra yolu hastalıkları, demir metabolizma bozukluğu gibi kalıtsal bazı hastalıklar, alfa-1 antitripsin eksikliği ve Wilson hastalığı (bakır metabolizma bozukluğu) kronik karaciğer yetersizliğine neden olur. Hepatit A,B ve C virüslerine bağlı hepatitler, bazı ilaçların yüksek dozda kullanımı, çeşitli bitkisel ilaçlara karşı gelişen reaksiyonlar, zehirli mantarların yenmesi ise akut karaciğer yetersizliğine neden olur. Basit gibi görülen ciddi halsizlik, yorgunluk, iştah kaybı, bulantı, kusma ve ishal karaciğer yetersizliği gibi önemli bir hastalığın habercisi olabilir. Sarılık, karın şişliği, karında su toplanması, anlamlandırılamayan burun, diş eti veya basit yaralanma kanamaları, şuur bulanıklığı, uykuya eğilim ve koma hali hastalığın daha ciddi boyutlara ulaştığının habercisi olabilir.
Kişisel önlemlerle karaciğer yetersizliğinden korunabilirsiniz
Doğumsal hastalıklardan korunmak genellikle pek mümkün değildir. Ancak Türkiye şartlarında akraba evliliklerinden kaçınmak, hamilelik sırasında dikkatli olmak ve çocuğun anne karnındaki tetkiklerini yaptırmak bazı hastalıklar konusunda fikir verebilir. Bunun dışında en etkili yol aşı yaptırarak hepatitlerden ve sirozdan korunmaktır. Doğru beslenme, temizlik, alkol tüketiminin sınırlanması, ilaçlarla alkol alınmaması, kan ve kan ürünlerine temasta dikkatli olunarak başkasının kanına temas etmiş tıraş bıçağı, iğne, manikür pedikür aletlerin kullanılmaması, cinsel ilişkide mutlaka korunmak, dövme yaptırırken aletlerin temizliğine çok dikkat edilmesi ve yaban mantarından uzak durmak olarak sıralayabiliriz.
Uzman doktor takibi çok önemli
Akut karaciğer yetersizliği durumlarında, eğer belli bir eşik geçilmedi ise, yani karaciğerin tamamı geri dönüşümsüz hasar görmedi ise yoğun tıbbi destek ile durum geçiştirilebilir ve karaciğerin kendini toplaması için zaman kazanılabilir hatta tamamen iyileşme sağlanabilir. Kronik gelişen yani artık hasarın geri dönmesinin beklenmediği durumlar ile iyileşmeyen akut yetersizliklerde tek etkili tedavi karaciğer naklidir.
Karaciğer değerlerinin kritik seviyelere düşmesi veya yükselmesi, ciddi sarılık, geçmeyen kaşıntı, önlenemeyen varis kanamaları, karında tedaviye rağmen sıvı toplanması gibi nedenler karaciğer nakli zamanının geldiğini gösteren işaretlerdir. Konularında uzman olan hekimler zamanı geldiğinde ve gecikmeden hastalarını bir karaciğer nakli merkezine yönlendirmelidirler. Hastanın kendi sağlığı konusunda bilinçlenmesi ve şikayetleri olanların yönlendirmeyi bile beklemeden, başarılı olduğunu düşündükleri ve güvendikleri bir karaciğer nakli merkezine bir an önce başvurmaları çok önemlidir. İster akut ister kronik karaciğer yetmezliği olan hastalar canlıdan ya da kadavradan yapılan nakiller sayesinde sağlıklı bir şekilde iş ve sosyal yaşamlarına dönebilmektedir.