TÂ HÂ SÛRESİ; 135 ayet olup Mekkede inmiştir. Hz. Peygamber (a.s)ı teselli ile başlar, risaletinin kesinlikle muvaffak olacağını müjdeler. Musa kıssası tafsilatlı olarak bildirile-rek, tavsiye edilen sabır ve zaferin en müşahhas örneklerinden biri verilmiş olur. Daha sonra Hz. Peygamberin uğradığı muhalefet ve bu karşı koymanın akıbeti ele alınır. Sûrenin Meryem sûresi ile aynı sıralarda nazil olduğu ve bunun da nübüvvetin takriben 6. yılı olduğu düşünülebilir. Hz. Peygamberi açıkça tesellisinin hemen peşinden, birden bire Hz. Musa’ya geçişte şu gizli ve güzel münasebet vardır: Hicaz arapları Hz. Musa isimli bir peygamberin varlığını duymuşlardı. İşte Allah Hz. Musa’yı nasıl hiç beklemediği bir şekilde peygamber yapmışsa ve bu garip zat nasıl Firavunun saltanatını sarsmışsa, bu Peygamber de benzer tebliğlerde bulunup başarılı olacaktır. Sûre daha sonra Hz. Adem’in şahsında insanoğ-lunu bekleyen şeytan tehlikesine karşı uyarmakta, bilahare mahşer manzaralarını göstererek bütün insanlığı irşad etmektedir. Bu kutlu sûrenin, İslam tebliğ tarihinde, Hz. Ömer’in İslama girişine vesile olması ile önemli bir hatırası vardır. Hz. Peygamberi öldürmek üzere yola çıkan Ömer, kızkardeşi Fatıma ile eniştesi Said’in müslüman oldu-ğunu yolda öğrenince önce onların işini bitirmek üzere evlerine geldiğinde onlar Tâhâ suresini okumakta idiler. Sakladılar. Zorlayınca Kur’an sayfalarını çıkardılar. İkisine de saldırdı. Yüzünden kanlar akan Fatıma “müslüman olduk. Öldürsen de dönmeyiz.” dedi. Bu ihlaslı çığlık ve kesin karar üzerine Ömer Tâhâ sûresini dikkat-le okuyup düşündü, düşündü. Evden müslüman olarak ayrılıp Hz. Peygamberin huzuruna giderek ona biat etti.
Bismillahirrahmanirrahim.
1-2 – Tâ Ha. İndirmedik Kur’anı sana. Meşakkat çekip, bedbaht olasın diye. Tâ hâ: kesin manasını yalnız Allah’ın bildiği huruf-i mukattaa’dan olmakla beraber, bu hususta yapılan başlıca tefsirler: 1 – Hz. Peygamberin isimlerindendir. 2 – Yüce Allahın isimlerindendir. 3 – Yemindir. 4 – “Ey insan!” demektir.
3-4 – Yüce gökleri ve yeri yaratan tarafından, Yaratana saygı duyanı uyaran, irşad eden, buyruklar halinde indirdik tedricen.
5 – Odur Rahman: Rububiyet Arşına kurulan, kainata hükümrân.
6 – Göklerde ne var, yer de ne varsa Onun. Bu, ikisi arasında olan, yerin altında olan da Onun.
7 – İster yavaş konuş, ister açıktan O’na göre birdir. Zira O gizliyi de, gizlinin gizlisini de bilendir. [25,6]
8 – Odur Allah. Ondan başka yoktur İlah. Hep O’nundur, en güzel isimler ve vasıflar.
9 – Sahi, olmadı mı senin haberin, Musanın durumundan?
10 – Hani o çölde, gece yol alırken, bir ateş gördü uzaktan “Durun!” dedi, ailesine: “Bir ateş ilişti gözüme, Oraya doğru gideyim, Belki oradan bir kor alıp size getiririm, Belki orada yolu bilen birini bulurum.”
11 – Ateşin yanına varınca birden: “Ya Musa!” diye nida edildi. Hz. Musa Medyen’den Mısıra ailesi ile dönüyordu. Tûr dağının da içinde bulunduğu Tuvâ vadisine geldiğinde, karanlık ve soğuk bir kış gecesinde bir oğlu dünyaya geldi. Yolu kaybetmiş, davarları dağılmıştı. En muhtaç olduğu şey ateş idi. Allah lütfundan ötürü ateş-te tecelli etti ki o da buraya yönelsin (Krş. Tevrat, Çıkış, 3).
12 – “Haberin olsun: Benim Ben Senin Rabbin!” denildi. Çıkar pabuçlarını hemen! Çünkü kutsal vâdidesin sen! Evet evet Tuvâdasın sen! [79,16] Krş. Tevrat, Çıkış, 3 ve 4. bölümler. Bu konu Tevrat ve onun açıklaması durumunda olan Talmud’dan okununca, Kur’anın ihtiva ettiği farklılıklar sebebiyle onlardan (hâşa) kopya etmediği meydana çıkar.
13 – Peygamberliğe seçtim seni. Öyleyse iyi dinle Sana vahyedileni. [7,144]
14 – Muhakkak ki Benim gerçek İlah. Benden başka yoktur ilah. O halde sen de yalnız Bana ibadet et. Beni anmak için namaz eda et.
15 – Elbet gelecek kıyamet saati. Nerdeyse açıklayasım geliyor onun vaktini. [27,65; 7,187; 31,34] Ta ki her kişi bulsun orada bütün yapıp ettiğini, işlerinin karşılığını. [99,7-8; 52,16]
16 – Buna inanmayanlar ve nefsinin arzu ve ihtiraslarının peşine düşenler, sakın seni ona inanmaktan vazgeçirmesin, sonra sen de helâk olursun.
17 – Musa, şu sağ elinde tuttuğun şey de ne?
18 – “O asamdır dedi, üzerine dayanırım, onunla davarlarıma yaprak çırparım, ayrıca onunla daha birçok ihtiyacımı gideririm.”
19 – “Bırak onu Musa!” buyurdu.
20 – Hemen bıraktı. Bir de ne görsün: Hızla kıvrılıp sürünen, kocaman bir yılan oldu!
21 – “Tut onu! Korkma, Biz onu eski haline çevireceğiz” buyurdu.
22 – Bir de elini koynuna sok! Bir başka mûcize olarak çıkar onu hiç pürüzsüz, parlak mı parlak! [28,32]
23 – Böylece sana en büyük mûcizelerimizden birini göstermek istiyoruz.
24 – Firavuna git! Doğrusu o pek azıttı.
25-27 – “Ya Rabbi, dedi, genişlet göğsümü, kolaylaştır işimi, çözüver şu dilimin bağını.
28 – Ta ki anlasınlar sözümü!
29-30 – Bana da ailemden birini, yardımcı kıl. Harun kardeşimi.
31 – Onu Bana destek eyle!
32 – Ve onu işime ortak eyle. İslama göre Hz. Harun, Hükümdarın yanında bir din yetkilisinden ibaret olmayıp risalet işinde ortaktır. İslam hukukçuları buradan müşterek hakimiyetin meşruluğu hükmünü çıkarırlar.
33 – Ta ki Seni daha çok tesbih ve tenzih edelim.
34 – Ve Seni daha çok analım.
35 – Çünkü Sen bizleri pek iyi görüyorsun.
36-37 – “Musa! dedi, verildi sana istediklerin. Zaten başka bir sefer de sana, lütufta bulunduk nitekim:
38 – O vakit annene ilham edip dedik ki:
39 – “Onu bir sandığa yerleştirip denize bırak. Deniz onu sahile atsın. Bana da ona da düşman olan biri onu alsın” ve Ey Musa! nezaretim altında yetiştirilmen için sana karşı insanların gönüllerinde tarafımdan bir sevgi bıraktım. [28,7-9] Eski Ahid Çıkış kitabında yer alan kıssaya göre Nil nehrinden onu alan Firavunun kızı, İslami geleneğe göre ise hanımıdır. Hz. Musa’nın annesi, oğlunun da diğer yeni doğan İsrail çocukları gibi öldürüleceği korkusuyla, onu Nil nehrine bıraktı. Eşi Asiye, kocası ile sarayının bahçesinde gezinirken farkedip ırmaktan sandığı çıkarttı. Kalbi çocuğa sevgi ile doldu. Musanın ablası onu izlerken, çocuk için süt annesi aradıklarını öğrenin-ce, gelecek ayetteki teklifi yaptı.
40 – Kızkardeşin, denizden onu alanların yanına varıp: “Ona iyi bakacak birini size buluvereyim mi?” diyordu. Böylece seni annene kavuşturduk ki gözü aydın olsun, üzülmesin. Derken sen büyüdün, bir adam öldürdün de Seni kederden biz kurtardık. Seni, ey Musâ, envaı türlü imtihanlarla sınayıp yetiştirdik. Bu yüzden de yıllarca Medyen halkı içinde kaldın. Sonra da takdirimizle, buraya geldin! [28,12] Hz. Musa, kasıtlı olmaksızın kazaen bir kıbtinin ölümüne sebeb olmuştu. [28,15-16]
41 – “Seni Ben seçip Peygamberliğime hazırladım.” [7,144]
42 – “Haydi kardeşinle birlikte ayetlerimle gidiniz, sakın Beni anmakta gevşeklik göstermeyiniz.”
43 – Gidin. Firavuna, zira o iyice azdı.
44 – Ona tatlı, yumuşak bir tarzda hitab edin. Olur ki aklını başına alır, yahut hiç değilse biraz çekinir.” [16,125]
45 – “Ya Rabbi” dediler, doğrusu, korkarız ki O bize son derece kötü davranır, hatta ileri gidip daha da azar.
46 – “Korkmayın! buyurdu. Ben sizinle beraberim, her şeyi işitir ve görürüm.”
47 – “Haydi varın da ona: Rabbin tarafından gönderilen elçileriz biz sana!” deyin. İsrailoğullarını bizimle gönder ve işkence etme onlara. Rabbinden bir belge ile geldik biz sana. Kurtuluş hastır bu doğru yolu tutanlara! Son cümleden maksat bir tahiyye ve dilek değil, haber kipi olarak bir hüküm bildirilmektedir.
48 – “İnan ki: “Dini yalan sayıp ondan yüzçeviren mutlaka azaba uğrayacaktır” diye vahyedildi bize.” [79,37-39; 92,14-16; 75,31-32]
49 – “Hele, dedi, Firavun,”Sizin Rabbiniz de kim Musa!”
50 – “Rabbimiz, dedi, her şeyi yaratan, sonra da onu yaratılış gayesine uygun yola koyan, Yüce Yaradandır, buna iyice inan” Allah her şeyi yaratıp şekil ve özelliklerini, varlığını sürdürme yollarını gösterendir. 1 – Mesela insanlara yapacakları işlere en uygun olacak el ve ayak vermiştir. 2 – İnsana, hayvanlara, bitkilere, madenlere, havaya, suya vs. işlevleri için en uygun durumları vermiştir. 3 – Her şeye, işlevini, gereği gibi yerine getir-mesine elverişli imkânlar vermiştir, o yola koymuştur. Kulağa işitmeyi, göze görmeyi, balığa yüzmeyi, kuşlara uçmayı, toprağa bitki çıkarmayı, ağaca çiçek açıp meyve vermeyi öğreten O’dur. Hz. Mûsa, Allah’ı tanıtmak için, işte öyle kısa, fakat yoğun bir cümle söyledi ki yığınlarla kitap yazılsa yine onun manasını ihata edemez.
51 – Firavun dedi ki: “Peki o zaman, önceki nesillerin durum ve akıbeti ne olur?”
52 – “Onların durumu, Rabbimin yanındaki bir Kitaptadır. O, ne şaşırır, ne de unutur.” dedi.
53 – Odur ki yeri size beşik yaptı. Orada sizin için yollar ve geçitler açtı. Gökten de size yağmur indirdi. İşte o su ile türlü türlü bitkilerden çiftler çıkardık. [21,31; 13,3] Ezvac (çiftler) denilmesi bitkilerdeki erkek ve dişi unsurların çiftleşmesine işarettir.
54 – Hem siz yeyin, hem davarlarınızı otlatın. Elbette bunda aklı olanlar için ayetler, Allahın kudreti-ne deliller vardır.
55 – Sizi, ey insanlar. Biz yerden yarattık. Yine oraya göndereceğiz ve oradan tekrar çıkaracağız. [7,25] Hz. Ali (r.a) bir hutbesinde şöyle demişti. “Ey insanlar, siz ebediyet için yaratıldınız. Babalarınızın sulblerinden rahimlere, oradan dünyaya geçiyorsunuz. Dünyadan berzaha (kabre) oradan da ya cennete, ya da cehenneme gideceksiniz” deyip bu ayet-i keri-meyi okumuştu.
56 – Biz Firavuna bütün ayetlerimizi, delillerimizi gösterdik, fakat o bunları yalan saydı ve gerçeği kabul etmemekte direndi. [54,42]
57-58 – “Sen, dedi, sihirdeki maharetinle bizi yeri-mizden yurdumuzdan çıkarmak için mi geldin ey Musa! O halde bilmiş ol ki biz de seninki gibi bir sihirle karşı koyacağız. Şimdi sen, bizim de senin de cayma-yacağımız uygun bir buluşma vakti tayin et, düz, geniş bir alanda karşılaşalım.”
59 – Musa: “Karşılaşma zamanı, bayram günü olsun, Halk sabahleyin toplansın” dedi. Unutmamak gerekir ki Saray hanedanı ve Mısırın ileri gelen yöneticileri ile halkın dini, birbirinden çok farklı idi. Ayrı tanrıları, ayrı mabedleri ve ahiret hakkında ayrı düşünceleri vardı. İsrailoğulları ile tevhide inanan başka insanlar, takriben nüfusun % 10 ‘unu oluşturuyordu. Bu şartlar altında Firavun, Musa (a.s) ın sebeb olabileceği dini inkılabdan çok endişe ediyor ve halk nezdinde onu gözden düşürmeye büyük önem veriyordu. Ama hilesi, tamamen tersine dönüp kendisinin başına geçti.
60 – Firavun işlerini ayarlamaya girişti, bütün çare ve hilelerini, en mahir büyücülerini toplayıp buluşma yerine geldi. [7,112; 10,79]
61 – Musa onlara: “Yazık size! dedi. Allah hakkında yalan uydurmayın, yoksa O size öyle bir azap gönderir ki kökünüzü keser. İftira eden, muhakkak perişan olur.”
62 – Bunun üzerine onlar aralarında tartışmaya ve fısıldaşmaya kulisler çevirmeye başladılar.
63 – Sonunda: “Herhalde, dediler, bunlar, sizi sihirleriyle yurdunuzdan çıkarmak isteyen ve en ideal yaşam düzeninizi ortadan kaldırmak isteyen iki büyücü!”
64 – O halde bütün hünerlerinizi toplayıp sıra sıra, merasim düzeninde meydana çıkın. Bugün ölüm kalım günüdür. Kim bugün üstün gelirse, iflah olacak odur.v
65 – Onlar: “Musa! İstersen hünerini önce sen ortaya koy, istersen biz ortaya koyalım?” dediler.
66 – “Hayır, siz ortaya koyun” dedi. Bir de ne görsün, onların sihirleri sayesinde, ipleri ve sopaları, kendisine gerçekten hareket ediyormuş gibi geldi.
67 – Musa birden, içinde bir endişe duydu. Büyücüler iplerini ve değneklerini atıp, Hz. Musaya yüzlerce yılanın kendisine doğru geldiği hissini verince, o elinde olmaksızın bir an için korkmuş olabilir. Bu, peygamberlere bile büyünün bir dereceye kadar etki edebileceğini gösterir. Bunlar, nübüvvet ismetine aykırı değildir. İsmete aykırı olan, vahye tesir etmesidir ki böyle bir şey yoktur.
68 – “Endişe etme!, dedik, zirâ sen galip geleceksin.”
69 – Elindeki asayı at ortaya, onların yaptıklarını yutacaktır. Çünkü onların yaptığı sihirbaz oyunudur. Büyücü ise, nereye varsa, iflah olmaz. Bu emir üzerine Hz. Musa (a.s) asasını bırakınca o, sihirbazların bütün aletlerini yuttu. Böylece büyücüler bunun bir sihir değil, ilahi bir mucize olduğunu anladılar.
70 – Derken bütün büyücüler secdeye kapandılar. “Harun ile Musanın Rabbine iman ettik” dediler.
71 – “Ya!, dedi Firavun, benden izin çıkmadan ona inandınız ha! Anlaşıldı. Size sihri öğreten ustanız oymuş! Ellerinizi ve ayaklarınızı değişimli şekilde keseceğim ve sizi hurma dallarına asacağım! İşte o zaman anlayacaksınız kimin azabı daha şiddetli, daha devamlı. [7,123]
72 – “Mümkün değil” dediler, bize gelen bunca delillere ve bizi Yaratana karşı seni tercih edemeyiz. İstediğin hükmü ver. Senin hükmün nihayet, bu dünyada geçer.”
73 – Biz Rabbimize iman ettik. Onun günahlarımızı, özellikle bizi yapmaya zorladığın sihir günahını affedeceğini umuyoruz. Allah elbette daha hayırlı ve Onun mükâfatı daha devamlıdır.
74 – Doğrusu kim Rabbine kıyamette suçlu olarak gelirse onun yeri cehennemdir. Orada ne ölür kurtulur, ne de yaşamı hayat sayılır. [35,36; 87,11-13; 43,77]
75 – Her kim de makbul ve güzel işler yapmış mümin olarak gelirse, onlara da pek yüksek mevkiler vardır.
76 – Zemininden ırmaklar akan Adn cennetleri var. Onlar oraya ebedi kalmak üzere girecekler. İşte kötülüklerden arınanların mükâfatı budur.
77 – Biz Musaya şöyle vahyettik. Kullarımla geceleyin Mısırdan yola çık. Asanı vurarak denizde onlara kuru bir yol aç. Firavunun size ulaşmasından ve boğulmanızdan endişe edip korkmayın. [26,52; 44,23]
78 – Firavun da askerleriyle onun peşine düştü. Deniz onları öyle bir sardı ki birden yutuverdi. [26,60-66]
79 – Böylece Firavun halkını kurtuluşa değil, yanlış yola, çıkmaza götürdü. [11,98]
80 – Ey İsrail evlatları! Sizi düşmannlarınızdan kurtardık. Tur’un sağ tarafında (Musa ile konuşmayı) size vaad ettik. Size çölde kudret helvasıyla bıldırcın lutfettik. [2,51] Onları orada bırakıp, Allah Teala İsrailoğullarına, bu büyük lütfunu hatırlatıyor. Zira kesin olan toptan yok edilmekten, Allah kendilerini kurtarmıştı. Dünya hayatlarını kurtarmadan sonra, daha da önemli olan ebedi hayatlarını kurtarma vesilesi olan Tevrat nimeti hatırlatılıyor. Tevrat’ın verilmesi için yapılan vaad Hz. Musaya yapıldığı halde, bütün o insanlara yapılmış olarak ifade buyuruluyor. Zira dünya ve ahiret mutluluklarına vesile olan bir kitaptan istifade edenler onlar olacaktı.
81 – O halde size verdiğimiz rızıkların en hoş ve temiz olanlarından yeyin, ama bu hususta taşkınlık yapmayın, yoksa gazabım tepenize iniverir. Kimi de gazabım çarparsa artık o uçuruma düşmüştür.
82 – Şu da muhakkak ki inkârdan dönüş yapan, iman eden, güzel ve makbul işler yapan, böylece doğru yola giren kimseyi de affederim.
83 – Hem seni halkından çabucak ayrılıp gelmeye sevkeden sebep ne ey Musa? Hz. Musa, cemaatından 70 kişi seçerek Tevratı almak üzere onlarla Tûr’a gidiyordu. Kendisi, Rabbine olan şevkinden ötürü ilerleyip o yetmiş nakibi geride bırakmıştı.
84 – “Onlar, dedi, beni izliyorlar. Benden daha çok razı olman için sana kavuşmakta acele davrandım ya Rabbi!”
85 – Allah buyurdu: “Sen öyle biliyorsun amma onlar senin izinde değiller, Zirâ Biz senin ayrılmandan sonra halkını sınadık ve Samirî onları yoldan çıkardı.” [17,138] Tevrat’a göre (Çıkış, 32, 4 ve 24) bu altın buzağı heykelini yapan bizzat Harun (a.s) dir. Halbuki Kur’an-ı Kerim işin doğrusunu bildirerek bunu yapanın Samirî olduğunu bildirip, Hz. Harunun bundan beri olduğunu ilan eder.
86 – Musa derhal son derece kızgın ve üzgün olarak halkına döndü: “Ey milletim, Rabbiniz size güzel bir vaadde bulunmadı mı? Verilen sözün üzerinden çok uzun süre mi geçti, yoksa Rabbinizin gazabının tepenize inmesini mi istiyorsunuz ki bana olan vaadinizden caydınız?
87 – “Biz, dediler, kendi güç ve irademizle sana olan vaadimizden dönmedik. Fakat biz o halkın, Mısırlıların zinet eşyalarından birtakım ağırlıklar yüklenmiştik. Onları ateşe attık. Samiri de kendi mücevheratını atıverdi. İsrailoğulları Mısırdan çıkmadan önce Mısırlılardan bir miktar altın ve zinet eşyaları ödünç almışlardı. Hz. Musanın dönüşü gecikince Samiri: “Onun engellenmesinin sebebi, sizdeki bu emanetlerdir.” dedi. Bunun üze-rine, altınları getirip onun önünde topladılar. Samiri de eritip buzağı şekline koydu. Sonra Cebrail (a.s) ın bineğinin izinden avuçladığı bir avuç bereketli toprağı sürünce, buzağı ses çıkardı. Razii’ye göre bunun sebebi ona hayat girmesi değil, heykele konulmuş olan bazı deliklere hava girmesi sonucunda buzağı sesi çıkarmıştır.
88 – Derken o, ahali için böğürme marifeti olan bir buzağı heykeli döküp çıkardı. Samiri ve arkadaşları: “İşte bu, sizin de, Musanın da tanrısıdır, ama Musa bunu unuttu” dediler. Son cümlede, Hz. Musanın unuttuğunu iddia ettikleri söz ile, şu iki şey kasdedilmiş olabilir: Samiri ve taraftarları: “Bu buzağı tanrıdır, fakat Musa bunu unu-tup gitti.” yahut “Musa, onun tanrı olduğunu unuttu” demek istemişlerdi. Burada bu halkın maddeciliğine de ayrıca işaret edilmiş olabilir: Som altın buzağı heykeli karşısında akılları başlarından gitti. “Bu dururken insan başka şeyin ardına düşer mi?.. demek istediler, vallahu a’lem.
89 – Onlar görmüyorlar mıydı ki o heykel, kendileri-ne mukabele edecek bir çift laf söyleyemiyor. Kendilerinden ne bir zararı önleyebiliyor, ne de bir fayda sağlayabiliyordu.
90 – Doğrusu, Harun onlara, bundan önce: “Ey milletim! Siz bu heykel ile imtihana tabi tutuldunuz. Şu kesindir ki sizin Rabbiniz Rahmandır. O halde beni izleyin ve emrime itaat edin!”
91 – Onlar ise: “Musa yanımıza dönünceye kadar ona tapmaya devam edeceğiz” diye karşılık vermiş-lerdi.
92-93 – Musa döndüğünde bu durumu bilmediğin-den “Harun!, dedi, onların saptığını gördüğünde benim izimce gelmene ne mani oldu, yoksa emrime karşı mı geldin?” deyip onu sakalından tutarak çekme-ye başladı. [7,142]
94 – “Ey anamın oğlu!” dedi Harun, “lütfen sakalım-dan, saçımdan beni çekiştirip durma. Ben, senin “İsrail oğullarının içine ayrılık soktun, sözümü dinlemedin” demenden endişe ettim.”
95 – Bu sefer Samiriye dönerek: “Samiri! peki senin derdin nedir?” dedi.
96 – “Ben, dedi, ben onların görmedikleri bir şeyi gördüm. O Resûl’ün izinden bir avuç toprak alıp onu potanın içine attım. İşte böylece nefsim böyle yapmayı bana hoş gösterdi.” Samiri bu sözü ile şunu demek istemişti: “Ben onların göremediklerini, yani Hayat bineği üzerinde sana gelen Cebrail (a.s) ı, gördüm. Kalbime bu duygu geldi, onun izlerinden bir avuç toprak aldım, onun bereketinden yararlanmak istedim.”
97 – “Defol!” dedi. Musa, artık ömür boyunca sen: “Bana dokunmayın, benden uzak durun!” diyeceksin, yalnız yaşamaya mahkûm olacaksın. Ayrıca senin asla kurtulamayacağın bir ceza günü var. Şimdi tapınıp durduğun tanrına bak! Biz onu yakacağız, sonra da ufalayıp denize savuracağız.” Samirinin bundan sonra ağır bir bulaşıcı hastalığa yakalanması sebebiyle yalnızlığa terkedilmiş olması mümkündür. Bir kısım oryantalistler Samiri’yi, Hz. Musadan birkaç asır sonra kurulan Sameriyye şehrinden sanıp, Kur’an’ın tarihi bir noksanlık yaptığını, iddia ederler. Onlara kalsa Hz. Peygamber (a.s) (haşa) Yahudi kaynağından aldığı bilgiyi böyle anlatmış olmaktadır. Oysa Samiri özel isim olmayıp, Samiri ırk ve bölgesine mensubiyet bildirir. Mezepotamya’nın en meşhur halklarından olan Sümerler vardı. Mısırlıların, bu konumda olan şahıslara Samiri veya Sameri demiş olmaları rahatlıkla düşünülebilir. (Mevdudî, Tefhim) Mevcut Tevrat nüshalarında bu konu “Çıkış” kitabı boyunca anlatılır. Bu arada, peygamberlik hakkında iftiralara da rastlanır (Mesela; güya Harun (a.s) buzağı heykelini yapıp İsrailoğullarını ona tapmaya çağırmıştır. (Çıkış, 32, 1-6)
98 – Sizin ilahınız yalnız Allah. Ondan başka yoktur ilah. O herşeyi ilmi ile ihata etmiştir.
99 – İşte böylece sana geçmiş mühim olaylardan bir kısmını anlatıyoruz. Tarafımızdan sana da bir zikir verdik. [41,41; 15,9; 21,50] Zikr: Tevhid ve tebliğ tarihindeki birçok ibretli hadi-seyi, Peygamberlerin örnek davranışlarını, halklarını eğiten irşadlarını, birçok mucizeyi hatırlatarak Hz. Peygambere de bu özelliklerin verildiğine delâlet eden Kur’an-ı Kerimdir. Kur’anın, bunların yanında insanı eğiten, yetiştiren, uyaran, yönlendiren bir ilahi direktifler (buyruklar) ihtiva ettiğini de ifade eder.
100 – Kim ona sırtını çevirirse, muhakkak ki o, kıyamet günü büyük bir vebal yüklenecektir. [11,17]
101 – O yükün altında daimi olarak kalacaklardır. Kıyamet günü bu yük, onlar için ne ağır bir yük olacak!
102 – Sûra üfleneceği gün, Biz suçlu kâfirleri, gözleri (korku ve heyecandan) gömgök vaziyette haşredip toplayacağız. Mahşer meydanında gözleri gömgök, yüzleri kapkara, velhasıl pek çirkin vaziyette toplanmaları kasdedilmiştir.v
103 – Kendi aralarında sessizce konuşurken “Dün-yada, olsa olsa on gün kadar bir şey kaldınız” derler.
104 – Aralarında konuştukları konuyu Biz pek iyi bili-riz. Onların en mûtedil ve en makul olanı, o zaman “Siz bir günden daha fazla kalmadınız.” diyecek. [30,55; 79,46; 35,37; 23,112-114]
105-106 – Bir de sana o gün, dağların durumunu sorarlar. De ki: “Rabbim onları darmadağın edecek, ufalayıp savuracak, yerlerini dümdüz, boş vaziyette bırakacak”
107 – “Orada artık ne iniş, ne yokuş göremeyeceksin”
108 – O gün insanlar, Hakkın davetçisine hiç bir tarafa sapmadan uyarlar. Rahmanın azametinden dolayı sesler kısılmıştır. Artık bir fısıltıdan başka bir ses işitemezsin. [19,38; 54,8]
109 – O gün, Rahmanın şefaat izni verip sözünden razı olduğu kimselerden başkasının şefaati fayda vermez. [2,255; 53,26; 21,28; 78,38]
110 – O, onların geleceklerini de geçmişlerini de bilir, kulların ilmi ise bunu asla kavrayamaz. [2,255] Son cümle şu manaya da gelebilir: “Onlar ise bilgi kapasiteleri ile Allah’ı kavrayamazlar”
111 – Bütün yüzler hayatın ve hakimiyetin tam manasıyla sahibi olan Hayy-u Kayyum’a baş eğmiştir. Zulüm yüklenerek gelenler, gerçekten perişan olmuştur. [31,13]
112 – Mümin olarak güzel ve makbul işler işleyenler ise ne zulümden, ne de haklarının çiğnenmesinden korkmazlar.
113 – İşte böylece bu Kitabı Arapça bir Kur’an olarak indirdik ve onda uyarı ve tehditlerimizi farklı üs-luplarla anlattık, ta ki insanlar Allaha karşı gelmekten korunsunlar ve ta ki o, kendilerine bir ibret ve uyanış versin. İbret verecek şey, Kur’an veya yapılan tehditler olabilir.v
114 – Demek ki Gerçek Hükümdar olan Allah çok Yücedir. Sana vahyedilmesi henüz tamamlanmadan unutma endişesi ile Kur’anı okumada acele etme ve: “Ya Rabbi, benim ilmimi artır” de. [75,16-19] Vahyin başlangıcında Peygamber Efendimiz, vahyedilen ayetleri unutmamak için gayri ihtiyari içinden dilini kıpırdatarak tekrarlıyordu. Bu, müteakip ayetleri de bellemesine engel olabilirdi. Allah Teala Kıyame, 16-18 ayetleriyle unutturmama garantisi verin-ce, Hz. Peygamber rahatladı. Allah, Resul-i Ekremine ilmini artırmasından başka bir şey artırmayı istemesini emretmemiştir. İbn Mes’ud (r.a) bu ayeti okuduğunda: “Ya Rabbi, benim ilmimi, imanımı ve yakinimi (kesin inancımı) artır” diye dua ederdi.
115 – Doğrusu Biz daha önce Adem’e de vahiy ve emir vermiştik, ne var ki o ahdi unuttu, onda bir azim bulamadık. Bir zelle sebebiyle Hz. Adem’in cennetten çıkarılmasının, hikmeti tek kelime ile “görevlendirme” dir. Beşeriyetin bütün fikri ve manevi terakkileri ve her türlü kabiliyetlerinin gelişmesi ve insanlığın mahiyetinin Allah’ın isimlerine mükemmel bir ayna olması, o görevin sonuçlarındandır. Şayet cennette kalsaydı, melekler gibi makamı sabit kalırdı. Çok sayıda melâike zaten vardı. Allahın hikmeti, nihayetsiz makamlara çıkabilecek insanın istidatlarını geliştirmeye elverişli bir imtihan diyarı gerektiriyordu.
116 – Düşünün ki Biz, bir vakit meleklere: “Adem’in önünde secde edin” dedik, hepsi secde ettiler, yalnız İblis diretti.
117 – Biz de dedik ki: “Âdem!, iyi bil ki bu, sana da eşine de tam bir düşmandır. Sakın sizi cennetten çıkarmasın, sonra perişan olur, helâke sürüklenirsin.” Perişanlık “geçim derdine düşmek” diye tefsir edilir.
118-119 – “Sen cennette asla açlık çekmeyecek, asla çıplak kalmayacaksın. Orada asla susuzluk çekmez ve Güneşin kavurucu sıcağına maruz kalmazsın.
120 – Ama şeytan ona vesvese verip: “Adem!, dedi. İster misin sana ebediyet (ölümsüzlük) ağacını, zamanın geçmesiyle zeval bulmayan bir devlet ve saltanatı göstereyim?”
121 – Derken ikisi de o ağacın meyvesinden yedi-ler. Bunun üzerine edep yerlerinin açık olduğunu farkettiler, derhal cennet yapraklarıyla üzerlerini örtmeye başladılar. Böylece Adem Rabbine karşı geldi de şaştı kaldı.
122 – Sonra Rabbi onu seçti, tövbesini kabul etti ve onu hidayetine mazhar etti.
123 – Onlara hitaben buyurdu ki: Kiminiz kiminize düşman olarak cennetten yere ininiz. Sonra ne zaman Benden bir rehber gelir de, kim ona tabi olursa artık o ne yolu şaşırır, ne de bedbaht olur. 122 ve 123. ayetler bu konu bakımından çok önemlidir. (Krş. 2,37 – 38) Allah Hz. Adem ile Hz. Havva’nın tövbelerini kabul ettikten sonra dünyaya gönderiyor. Demek ki dünyaya göndermek cezalandırma değil, bir taltiftir. Allah insanı, böylece dünyaya, kendi halifesi olarak gönderiyor (2, 30). Bu görevlendirme de gerekçesiz değildir. Gök, yer, dağlar gibi diğer yaratıklar bu görevi kabul etmemişler (33, 72) sadece insan yüklenmiştir. Hz. Adem’in ömrü, dünyanın ömrünü göre çok kısa olduğundan, onun evlatları kendisine halef olmuşlardır.
124 – Ama kim Benim zikrimden yüz çevirirse Kitabımı dinlemez ve Beni anmaktan gaflet ederse ona dar bir geçim vardır ve Biz onu kıyamet günü kör olarak diriltir, duruşmaya getiririz.
125 – “Ya Rabbi, der, ben gözleri gören biri oldu-ğum halde neden beni kör olarak haşrettin?” [17,97]
126 – Buyurur ki: “Bu böyledir. Nasıl ayetlerimiz sana geldiğinde sen onları unuttuysan, bu gün de sen öyle unutulur, bir kenara atılırsın.”
127 – İşte inkârda ve günahta hadlerini aşanları ve Rablerinin ayetlerine inanmayanları böyle cezalan-dırırız. Ahiret azabı ise elbette daha şiddetli ve daha devamlı olacaktır.
128 – Bugün meskenlerinde dolaştıkları, daha önce yaşamış bunca nesilleri helak edişimiz, onları yola getirmedi mi? Elbette bunda akıllı kimseler için alınacak dersler vardır. [22,46; 32,26]
129 – Eğer Rabbin tarafından daha önce verilmiş bir söz ve tayin edilmiş bir vâde olmasaydı, azap onlara çoktan gelmiş olurdu!
130 – O halde onların söylediklerine sabret. Güne-şin doğmasından ve batmasından önce Rabbinin yüceliğini ilan et, Ona hamdet. Gecenin bazı vakitlerinde, gündüzün bazı taraflarında da Ona ibadet et ki Allah rızasına eresin. Burada beş vakit namaza işaret edilmektedir. Ayette geçen hamd ile tesbihten maksad namazdır. Güneşin doğmasından önce sabah namazı, batmasından önceki: İkindi namazı, gecenin bir kısım saatleri: akşam ile yatsı, gündüzün bazı taraflarındaki namaz ise öğle namazıdır.
131 – Onlardan bazı zümrelere, sırf kendilerini de-nemek için verdiğimiz dünya hayatının süslerine gözünü dikme. Rabbinin sana verdiği nimet, hem daha hayırlı ve değerli, hem de daha devamlıdır. [15,88; 93,5]
132 – Ailene ve ümmetine namaz kılmalarını emret, kendin de namaza devam et. Biz senden rızık istemiyoruz, bilakis senin rızkın Bize aittir. Güzel akıbet, takvadadır, yani Allahı sayıp haramlardan korunmaktadır. Razi’nin belirttiği üzere, Allah, kullarına ihtiyacı olmadığını, namazı, ibadeti kullarının kendi faydaları için emrettiğini böylece belirtmiş olmaktadır. Tevratın elimizdeki muharref nüshasında sık rastlanan bir tanımlamaya göre, “kıskanç bir Tanrıya ödenen bir vergi veya haraç olarak değil”, fakat sadece namazı ifa edenin kendi yararına bir fiil olarak anlaşılmalıdır. “Senden Rızık istemiyoruz: Kendinin ve ailenin rızkını temin için çalışmanı ve bu yüzden risalet görevini ihmal etmeni istemiyoruz” demektir.
133 – “O Resûl, gerçek Peygamber olduğuna dair Rabbinden bizim istediğimiz bir mûcize getirse ya!” dediler. Onlara önceki semavi kitaplarda bulunan belgeler deliller gelmedi mi? Bu ayetten Kur’anın, önceki semavi kitaplarla aynı temel gerçekleri dile getirdiği anlaşılmaktadır. O kitap-larda Hz. Peygamber (a.s) ın geleceğine dair haberlere de ima edildiği düşünülebilir. (Tesniye 18, 15 ve 18; Yuhanna 14, 16 ve 15, 26 ve 16,7). Böylece Hz. Peygamberin gelmesinin orada bildirilenlerin bir beyyinesi, bir ispatı olduğu belirtilmiş oluyor.
134 – Şayet Biz Peygamber gelmeden kendilerini azab ile helâk edecek olsaydık onlar: “Ey Ulu Rabbimiz, ne olurdu bize bir elçi gönderseydin de, biz böyle rezil ve hakir olmadan önce senin ayetlerine uysaydık!” derlerdi. [10,97; 6,155-157; 10,110]
135 – De ki: “Herkes beklemede, siz de gözleyin bakalım. Doğru yolu tutanların, hidayete erenlerin kim olduğunu yakında anlayacaksınız!” [25,42; 54,26]