Divanı hümayun nedir ve divanı hümayun kim kurdu? Divanı hümayun üyeleri ve görevleri nelerdir. İşte Divanı hümayun hakkında bilgi.
Divan-ı Hümayun Osmahlı Devleti’nde, Padişahın başkanlığında devlet yönetimi ile ilgili meselelerin görüşülüp karara bağlandığı meclisti. Bugünkü anlamışla Hükümet vazifesine görürdü.
Divanı hümayunun tam kuruluş tarihi bilinmiyor. Fakat divanı hümayunun temelleri Orhan Bey (1326 ile 1362 arasında padişahlık yapmıştır) döneminde atılmıştır. Son şeklini ise Fatih Sultan Mehmet döneminde almıştır. 1826 da II. Mahmut tarafından kaldırılmıştır. Divanı hümayun yerine Meclis-i Vükela (veya Heyeti Vükela-bakanlar kurulu) oluşturulmuştur.
Osmanlıların ilk devirlerinden beri böyle bir meclis mevcuttu. Fatih Sultan Mehmet zamanına kadar, bizzat Padişah’ın başkanlık ettiği Divan-ı Humayun daha sonra Vezir-i azamın başkanlığında toplanmaya başlamıştır.
Her ne kadar divan kararları uygulanmışsa da yine de son söz padişahındır. Bu yönüyle divan bir danışma organı durumuna gelmiştir.
Divanda devletlerarası ilişkiler görüşülür. Halkın şikâyetleri dinlenir ve bazı davalara bakılarak onlar karara bağlanırdı.
Divanda görüşülen ve alınan kararlar “Mühimme Defterleri”ne yazılırdı.
Divan haftanın her günü sabah erkenden toplanmakta ve Padişah başkanlık etmekte idi. Divan görüşmeleri öğle vaktine kadar devam ederdi.
Fatih, divan başkanlığını Vezir-i Azam’a bırakarak görüşmeleri kafes (kasr-ı adl) arkasından izlemeye başladı. Böylece divan üyeleri görüşlerini serbestçe söyleyebilmeye başlamışlardır. Bu uygulama ile sadrazamlık mevkiinin önemi artmış ve güçlenmesine sebep olmuştur.
Divanda halkın din, dil, mezhep, cins ve statüsüne bakılmaksızın Osmanlı ülkesinde yaşayan herkesin başvurusu dikkatle görüşülürdü. Divan kararlan kesindi ve değiştirilmesi mümkün değildi.
Divan-ı Hümayun duraklama döneminden itibaren güç kaybetmeye başlamıştır. Bab-ı Ali yani sadrazamlık hükümet merkezi haline gelmeye başlamıştır.
Divanı hümayun 1826 da II. Mahmut tarafından kaldırılmıştır. Divanı hümayun yerine Meclis-i Vükela (veya Heyeti Vükela-bakanlar kurulu) oluşturulmuştur.
Divanı hümayun üyeleri
Divan üyeleri, üç kısımdır.
1. Seyfiye (Sadrazam, vezirler, Kazasker, Nişancı, Defterdar, Yeniçeri ağası, Kaptan-ı derya)
2. İlmiye (Müftü, Şeyhülislam, kadılar, müderrisler)
3. Kalemiye (Defterdar ve Nişancı’ya bağlı kâtipler ve kalemler)
Divan-ı Humayunu oluşturan yetkililer sırasıyla:
1 — Vezir-i Azam (Padişahtan sonra en yetkili kişi- Bugünkü anlamıyşa Başbakan)
2 — Vezirler (Vizir-i Azamin yardımcıları- Bugünkü Başbakan yardımcıları gibi görev yapan kişiler).
3 — Kazaskerler (En büyük askeri hakim).
4 — Defterdarlar (Bugünkü Maliye Bakanı)
5 — Nişancılar (Vezire, bilhassa padişah tuğrasını çekme işinde yardım eden yetkili kişi).
6 — Reisülküttap (Divan muamelelerini gören en yetkili katip).
7 — Kaptan-ı Derya (Bugünkü anlamıyla Deniz Kuvvetleri Komutanı).
8 — Yeniçeri Ağası (Daimi kara ordusunun başı) idi.
Bunlar geniş yetkilerle donatılmış ileri derecedeki memurlardı. Devletin mali, siyasi, askeri ve kültürel bütün meseleleri bu divanda çözülür, karara bağlanır ve icra safhasına geçilirdi.
İmparatorluğun duraklama ve gerileme devirlerinde Divan-ı Humayun da vazifesini yapamaz, sağlıklı işleyemez hale gelmiştir. Bilhassa Defterdarların görevlerini suistimal etmeleri devlete büyük zararlar doğurmuştur.